Kentsel dönüşüm uygulamalarında proje yönetimi, İstanbul`da Karanfilköy örneği

Abstract

Kentler; sanayi, göç, olağandışı gerçekleşen doğal afet, yangın veya savaş gibi farklı nedenlerle dönüşüme uğramakta ve zaman içerisinde tahrip olup, tarihi dokusunu ya da sosyal ve ekonomik özelliklerini önemli bir ölçüde kaybetmektedir. Dolayısıyla kentsel dönüşüm uygulamaları; yukarıda bahsedilen kentler için çözüm önerileri getiren müdahaleler olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle tarihi dokusu, mimarisi, estetik nitelikleri ve yaşam biçimi ile özgünlüğünü koruyan ancak gelişmekte olan kent ile bütünleşemeyen kentsel sit alanları, kentin mevcut planlamaları dışında kalmış ve yaşam kalite standartlarının çok düşük olduğu gecekondu bölgeleri, ekonomik devingenliğini kaybetmiş eski merkezi iş alanları bu müdahalelere konu olması açısından önem kazanmaktadır.Kentlerdeki yukarıda bahsedilen değişim sürecine ilişkin olarak bu çalışmada; Kentsel Dönüşüm kavramı ile ilişkili olarak kentsel dönüşüm uygulamaları araştırılmış ve dönüşüm politikaları, müdahale ve proje yönetim biçimleri irdelenmiştir. Ancak ülkemizde, özellikle yönetim açısından sınırlı bir çerçevede uygulamalar yapıldığı görülmüştür. Buna istinaden proje yönetimi ve bu yönetimin metodolojisi incelenmiş ve kentsel dönüşüm uygulamalarına yönelik bir yönetim sistematiğinin gerekleri tespit edilmiştir. Bu kapsamda İstanbul'da; kentsel dönüşüm ile ilgili olarak bir alan çalışması yapılması planlanmış ve Kentsel Dönüşüm talebinde bulunan Beşiktaş ilçesi Akat Mahallesi'nde yer alan Karanfilköy bölgesi seçilmiştir. Bölgenin, İstanbul'daki konumu nedeniyle önem teşkil eden tarihi gelişim süreci araştırılmış ve buna ilişkin olarak analiz ve değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca Karanfilköy'deki kentsel dönüşüm planlamasının etkileyen ya da tetikleyen yasal düzenlemeler irdelenmiştir. Alanı tanımlayan ve sınırlayan yapıların (gecekonduların) mevcut fiziksel özelliklerinin tespit edildiği, fonksiyon analizlerinin yapıldığı ve arazi mülkiyeti değerlerine göre nüfusun mekânsal dağılımının gösterildiği çalışmalar incelenmiş ve bölgede yaşayan halkın sosyo-ekonomik özelliklerinin açıklanabilmesi için anket çalışması yapılmıştır. Bu tez çalışmasının literatüre katkısı günümüze kadar yapılması planlanan kentsel dönüşüm uygulamalarına ilişkin gerçekleştirilen müdahalelerin ele alınmasında yatmaktadır. En önemli bulgu yaşayan halkın sosyolojik ve ekonomik özellikleri gibi niteliklerinin dikkate alınmadan uygulamaların gerçekleştirilmesi çabasıdır. Bölgenin 1984 yılından 1997 yılına kadar yaşadığı bu müdahaleler ve sonrasında planlanan dönüşüm çalışmalarındaki en önemli özellik; planlanan çalışmaların halk özelinde tanımlanmaya çalışılmamasına ve bölge halkının planlanan uygulamalarda önemli bir paydaş olarak değerlendirilmemesine bağlı olarak bölge halkının müthiş direnişi ile karşı karşıya kalınmasıdır.Yukarıda bahsedilen tespit, analiz ve değerlendirmeler sonucunda Karanfilköy'de; dönüşüm ile ilgili yasal düzenlemelerin dikkate alındığı ve özellikle dönüşüm planlaması konusunda ihtisaslaşmış farklı meslek gruplarının bir araya geldiği ve özellikle yaşayan halkın katılımının sağlandığı ortamlarda dönüşüm uygulamaları yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla dönüşümün, proje yönetimi metodolojisinin bu gereklilikler dikkate alınarak sistematiğinin oluşturulması önemli bir mecburiyet haline gelmiş ve yapılan çalışmada, buna ilişkin öneriler sunulmuştur.

Cities are changing due to industrialization, migration, unexpected natural disasters, fires or wars and they are getting worn out, losing most of their historical appearances and/or social and economic features. Urban regeneration implementations come out as interventions offering solutions to those problems. Especially, urban protected areas which are keeping their genuineness by their historical appearances, architectural forms, aesthetical features and living style, but cannot integrate with developing city are stayed out of the scopes of city plans. Squatter areas where living standards are very low and old business centres that lost their economic mobility are important regarding being subjects to such interventions.Within the content of the process mentioned above paragraph that cities are exposed to, this study surveys urban regeneration implementations in both the world and Turkey and scrutinizes regeneration policies, interventions and types of project management. The study reveals that implementations in Turkey are lacking an effective project management. The work conducted, therefore concentrates on project management and its methodology, and determines a need for a systematic management in urban regeneration applications. Within this context, a case study for urban regeneration in Istanbul is conducted and Karanfilköy area of Akat District of Beşiktaş municipality that requests such a transformation is chosen as the subject.Since the area is important regarding its location the historical evolution is investigated and analysed. The legal aspects that affect and initiate urban regeneration plans in Karanfilköy are also taken into account. The studies that reveal the existing physical attributes of buildings (squatters) which determine the area and its borders, analyse the functions and show geographical distribution of inhabitants regarding the ownership are reviewed. A questionnaire is implemented to lay out the social economic specifications of inhabitants.The contribution of this thesis lays in the investigation of all the interventions to urban regeneration implementations planned until today. The most important finding in this regard is that the implementation efforts lack the social and economic specifications of inhabitants. The most outstanding feature of the interventions and the following regeneration plans between 1984 and 1997 is the enormous resistance of inhabitants due to not being considered as stakeholders and the plans not being designed especially for people living in the area.Above mentioned findings, analyses and evaluations show that regeneration plans should take legal regulations into account, should gather specialists from different areas and should especially include the inhabitants' participation. This mandates us to design such a project management methodology in regeneration that encompasses all these requirements. This study serves some suggestions in this manner as well.