İç denetim kapsamında iç kontrol riskinin bulanık mantıkla modellenmesi ve bir uygulama

Abstract

Günümüzde her alanda yaşanan değişim ve gelişmeler sonucu, işletme faaliyetleri ve yapıları giderek daha karmaşık bir hale gelmektedir. Etkin bir iç kontrol sistem, finansal raporlamanın güvenilirliğini sağlama, hata, hile ve yolsuzlukları önleme, işletme faaliyetlerinin verimliliğini arttırma amacı taşımaktadır. Bulanık mantık yaklaşımı, yapay zekâ çalışmalarının bir alt dalı olarak incelenmektedir. Aristoteles'in iki değerli mantık önermesine karşı, çok değerli mantık çalışmalarının bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. İlk olarak adı 1965'te Zadeh'in makalesinde geçen ve uygulamada öncü olarak buhar makinesi denetleme sisteminde kullanılan bulanık mantık yaklaşımının günümüzde çok geniş sahada uygulama alanı bulduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, bulanık mantık yaklaşımı ile işletmelerde iç kontrol riskini sayısal verilerle tahmin edebilecek bir modelin geliştirilmesidir. Oluşturulan simülasyonda, uygulanacak prosedürler, bulanık mantıkta kabul edilir girdi değerlerine sahip olacak şekilde özel bir teknikle hesaplanmış ve oluşturulan kural tabanında bulanıklaştırılmış, çıktı olarak işletmelerin iç kontrol riski durulaştırılmış sonuçta tahmin edilmek istenmiştir. Bu amaçla Dr. Burcu Adiloğlu'nun önerdiği 421 prosedür bir işletmeye uygulanmış ve cevaplar 246 kural tabanına göre bulanıklaştırılmıştır. Yapılan analiz ve değerlendirmeler sonucunda bulanık mantık modeliyle elde ettiğimiz düşük iç kontrol risk yüzdesinin, işletmenin bilgileriyle örtüştüğü gözlemlenmiştir.

Today, as a result of changes and developments in every field, business activities and structures become increasingly complex. It is very important to manage business activities effectively and efficiently so that businesses can adapt to changing conditions and sustain their lives in the process of globalization. An effective internal control system aims to ensure the reliability of financial reporting, prevent errors, fraud and corruption, and increase the efficiency of business activities. A fuzzy logic controller is a set of fuzzy logic controllers. Aristotle emerged as a product of very valuable logic work against the two precious logic suggestions. Firstly, it is seen that the fuzzy logic approach, which was first used in the article of Zadeh in 1965 and used in the steam machine monitoring system as a pioneer in practice, now finds a very wide field application area. The aim of this study is to develop a model that can predict the risk of internal control in enterprises with numerical solution by fuzzy logic approach. In the simulation, the procedures to be applied were calculated using a special technique to have acceptable input values in fuzzy logic and the resulting rule base was blurred, the internal control risk of the enterprises as output was rinsed and the result was intended to be guessed. For this purpose, 421 procedures proposed by Burcu Adiloglu have been applied to an operation. The answers are blurred according to 246 rule base. As a result of the analyzes and evaluations made, it is observed that the percentage of low internal control risk we have obtained with the fuzzy logic model overlaps with the information of the operator.