Tübitak Yayınları beş yaş üstü çocuk hakları serisi kitap kapaklarının tasarım ilkeleri bakımından incelenmesi

Abstract

Okul öncesi yaş grubu olarak 0-6 yaş aralığındaki çocukların eğitiminde kullanılan kitaplar, bu yaş gruplarında çocuk kitaplarının ya da kitap sevgisinin kazandırılmasında önemli bir yere sahiptir. Çocuğa kitap alışkanlığı kazandırmanın önemli bir adımı olan resimli çocuk kitaplarının, çocuklarla buluşması ve çocuğun dikkatini çekmesi kitabın kapak tasarımı sayesinde daha etkili olacaktır. Dolayısıyla resimli çocuk kitapları hazırlanırken estetik önceliğin kapak tasarımına verilmesi ve kapak tasarımı hazırlanırken de görsel tasarım öğeleri ve ilkelerinden bilinçli bir şekilde faydalanılması gerekir. Kapak tasarımını yapan grafik tasarımcının görsel tasarım öğe ve ilkelerine hâkim olmasını gerektiren bu durum, tasarımcının sorumluluk alanını genişletir ve hedef kitleye iletilmesi gereken mesajın daha sağlıklı ulaşmasını sağlar. TÜBİTAK Yayınları Beş Yaş Üstü Çocuk Hakları Serisi Kitap Kapaklarının Tasarım İlkeleri Bakımından İncelenmesi başlığıyla yapılan bu tez çalışmasında, TÜBİTAK'ın Popüler Bilim Yayınları, Çocuk hakları serisi kitapları incelenmiştir.Araştırmada evren olarak resimli çocuk kitapları ele alınmış ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma (TÜBİTAK) Popüler Bilim Yayınları web sayfasında bulunan 362 kitap içerisinden araştırma yapılarak TÜBİTAK'ın Popüler Bilim Yayınları, Çocuk hakları serisi kitapları ele alınmıştır. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesinin maddelerinden oluşan Çocuk Hakları serisine ait 10 adet resimli çocuk kitabının kapak tasarımlarının tasarım ilkelerine uygunluğu incelenmiş ve araştırmanın örneklemi oluşturulmuştur. Araştırma nitel araştırma yöntemi kullanılarak oluşturulmuş ve betimsel analiz yöntemi ile likert tipi sorular kullanılarak değerlendirme kriterleri belirlenmiş elde edilen veriler doğrultusunda doküman incelemesi yöntemiyle veriler değerlendirilmiş ve araştırmacı tarafından verilere bağlı kalınarak tablo yorumlamaları yapılmıştır. Okul öncesi dönem resimli çocuk kitaplarının kapak tasarımlarını tasarım ilkelerine göre değerlendirmek amacı ile tasarım ilkelerinin her maddesi için 3 farklı değerlendirme kriteri ile bir uzman değerlendirme formu hazırlanmıştır. Formun gönderileceği uzmanlar belirlenirken temel sanat eğitimi almış, temel sanat eğitimi alanında yetkin, Yükseköğretim Kurumlarının Güzel Sanatlar Fakülteleri ile Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi bölümlerinde bulunan öğretim elemanlarının da görüşleri alınmış, uzman değerlendirme formunun kapsam geçerliği uzmanlara danışılarak sağlanmıştır. Dört alan uzmanının ortak görüşleri doğrultusunda, TÜBİTAK Popüler Bilim Yayınları Çocuk Hakları Serisine ait 10 farklı kitap için tasarım ilkelerinin maddelerinden oluşan değerlendirme kriterleri belirlenmiş ve uzman görüş formu oluşturulmuştur. Elde edilen verilerin bulgular ve yorumlar kısmında kullanımı için bu uzman görüş formlarındaki verilerden yararlanılmıştır.Kavramsal çerçeve boyutunda tasarımın tanımı yapılarak, tasarımın tarihi ve kullanım alanları, tasarım ilkeleri ile ele alınmış; genelden özele gidilerek, kitap kapağı tasarımı ve kitap kapağı tasarımını oluşturan görsel öğeler açıklanmıştır. Kapak tasarımlarının tasarım ilkelerine uygunluğunun incelendiği araştırmada tasarım ilkeleri alan ile ilgili birçok kaynaktan araştırılmıştır. Tasarım ilkelerinin kaynaklarda farklılıklar göstermesi gerekçesi ile bir bütün olarak sadece tasarım öğeleri ve ilkelerini ele alan; Görsel Tasarım Öğe ve İlkeleri (PEGEM Akademi Yayınları) kitabında bulunan ilkeler araştırmada kullanılmış, ilkelerin içerikleri alan ile ilgili diğer kaynaklarla desteklenmiş ve araştırmanın incelenmesinde kullanılmak üzere araştırma içeriğine eklenmiştir.Resimli çocuk kitapları ve bu kitapların biçimsel özelliklerine, çocuk edebiyatı ve çocuk kitapları ile ilgili kaynaklardan erişilerek; resimli çocuk kitaplarında dikkat edilmesi gereken hemen her aşamanın önemi de kavramlarla açıklanmıştır.Uzman görüş formunda 27 değerlendirme kriteri ile incelenen çocuk hakları serisine ait 10 adet resimli çocuk kitabının kapak tasarımları, alan uzmanlarının değerlendirmelerinden elde edilen sayısal verilere göre incelenmiştir. İnceleme, yükseköğretim kurumlarında görev yapan 9 öğretim elemanı ve araştırmacı tarafından yapılmıştır. Her bir değerlendirme kriteri için uzmanlardan kitap kapak tasarımlarına; kesinlikle katılmıyorum, katılmıyorum, kısmen katılıyorum, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum seçenekleri sunularak uzmanlar tarafından bu seçeneklerden biri ya da bir kaçı şeklinde seçim yapmaları istenmiştir. Değerlendirme kriterlerine göre incelemesi yapılan her kapak tasarımı için uzmanların değerlendirme puan ortalamaları alınmış ve bu formdan elde edilen sayısal sonuçlar ile oluşturulan tablolar araştırmacı tarafından açıklanarak sonuç bölümü için veriler belirlenmiştir.Kitaplar incelendiğinde genel olarak dikkat edilmesi gereken durumların; çocuk kitabındaki resimlemelerin (illüstrasyonların) estetik duyarlık ile yapılması, bu görsel unsurların sanat değeri taşıması gerekliliği ve tasarım ilke ve öğelerine uygun formatta hazırlanmasının önemine vurgu yapılmıştır. Bu noktada okul öncesi öğretmenleri ile ebeveynlerin de kitap seçiminde araştırmadaki bulgular neticesinde bu kriterleri göz önünde bulundurmalarının gerekliliği tespit edilmiştir.

The books used in the education of children in the age range 0-6 as preschool age group have an important place in gaining the love of children's books or books in these age groups. The book's cover design will make it more effective for children's books to meet with children and attract the attention of the child, which is an important step in making the child a book habit. Therefore, aesthetic priority should be given to cover design when preparing children's illustrated books and visual design elements and principles should be used consciously when preparing cover design. Requiring the graphic designer to master the elements and principles of visual design, this extends the responsibility of the designer and ensures that the message that needs to be conveyed to the target audience is more healthy.TÜBİTAK publications in this thesis titled Examining the covers of children's rights series over five years of age in terms of Design Principles, TÜBİTAK's Popular Science Publications and children's rights Series books were examined.Children's books illustrated as evren were covered in the research and research was conducted from 362 books on the Popular Science Publications web page of Turkey scientific and Technological Research (TÜBİTAK).TÜBİTAK's Popular Science Publications, children's rights Series books have been covered. The conformity of the cover design of the 10 illustrated children's books of the children's rights series, which consists of the articles of the United Nations Declaration on the rights of the child, to the design principles was examined and thus a sample of the research was created. The research method the qualitative research method and descriptive analysis were created by using Likert-type questions using the evaluation criteria identified in accordance with the data obtained by document review and the data were evaluated with the method based on the data reviewed by the researcher table renditions. An expert evaluation form with 3 different evaluation criteria has been prepared for each article of the design principles in order to evaluate the cover designs of children's books with pre-school pictures according to the design principles. The form that will be sent to experts in determining the basic art education, basic art education competent in the field of higher education institutions and education Faculty of Fine Arts Faculty of Fine Arts departments of faculty members in the views taken, in consultation with experts form the expert evaluation of the scope of validity is provided. In line with the common opinions of four field experts, evaluation criteria consisting of design principles were determined and expert opinion form was created for 10 different books belonging to TÜBİTAK Popular Science Publications children's rights series. The data in these expert opinion forms were used for the use of the obtained data in the findings and comments section.Starting from the definition of design in conceptual frame dimension, definition of design, General History, areas of Use and design principles are discussed; going from general to specific, book cover design and visual elements that make up book cover design are explained. In the study of the compatibility of cover designs with design principles, design principles were investigated from many sources related to the field. Considering only design elements and principles as a whole with the reason that design principles differ in sources; The principles found in the book of visual design elements and principles (PEGEM Akademi publications) were used in research, the contents of the principles were supported by other sources related to the field and added to the research content to be used in the study.Children's books with pictures and the formal features of these books, children's literature and children's books by accessing the sources related to the importance of almost every stage to be considered in illustrated children's books are explained with concepts.The cover designs of 10 illustrated children's books belonging to the children's rights series, which were examined in the expert opinion form with 27 evaluation criteria, were examined according to the numerical data obtained from the evaluations of the field experts. The examination was conducted by 9 faculty members and researchers working in higher education institutions. From experts to book cover designs for each evaluation criterion; I strongly disagree, disagree, partially agree, agree and strongly agree options were presented and experts were asked to choose one or more of these options. According to the evaluation criteria, the evaluation score averages of the experts were taken for each cover design examined and the tables created with the numerical results obtained from this form were explained by the researcher and the data were determined for the results section.The importance of preparing the illustrations (illustrations) in children's books with aesthetic sensitivity, the necessity of these visual elements to carry art value, and the appropriate format for the design principles and elements were emphasized. At this point, it was determined that pre-school teachers and parents should take these criteria into consideration as a result of the findings in the research.