Batı Karadeniz bölgesinde karışık yapraklı ormanlarda açılan farklı büyüklüklerdeki boşluklarda doğal gençleştirme ve yabani kiraz (Cerasus avium (L.) Moench) dikimi

Abstract

Karadeniz Bölgesi ağaç türü zenginliği, karışık ve tabakalı yapısı ile taşıdığı odun serveti ve kalitesi yönünden Türkiye ormanları içerisinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Yapraklı karışık ormanlar içerisinde, doğaya yakın prensiplerin başarılı bir şekilde uygulanması ile, doğal süreçlerden en yüksek derecede faydalanarak, kaliteli odun üretimi sağlayacak, ekonomik olarak daha az emek ve masraf gerektirecek ve aynı zamanda biyoçeşitliliği artırıcak silvikültürel yöntemlerin belirlenmesi ormanların sürdürülebilirliği ve çok işlevliliği açısından önemlidir. Meşcere çatısında oluşan/oluşturulan boşluk yada delikler, altında heterojen bir yetişme ortamı ve bitki örtüsü oluşmaktadır. Ancak boşluk gençleştirmesi (gap regeneration) konusunda (ör. boşluk boyutu) ülkemizde büyük bir bilgi eksikliği mevcuttur. Büyük ekolojik (biyolojik çeşitlilik, meşcere stabilitesi, yaban hayatı destekleme vb.), ekonomik (yapacak odun) ve sosyal (arıcılık) işlevlere sahip yabani kirazın Karadeniz Bölgesi ormanlarında karışık meşcere oluşturmaya uygun saf ve kayın ağırlıklı karışık ormanlarımıza dahil edilmesi bu ormanlarımızın değerini çok yönlü olarak artıracaktır.2006 sonbaharında Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü, Kdz.Ereğli Orman İşletme Müdürlüğü'ne bağlı Kocaman Orman İşletme Şefliği'nin devamlı ormana konu doğu kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ağırlıklı yapraklı karışık meşcerelerinde, çapları 24 m (küçük, KB) ve 50 m (büyük, BB) olan (16+16) toplam 32 adet boşluk oluşturulmuştur. Yıl sonunda açılan her boşluğa bir yaşlı yabani kiraz (Prunus avium L.) fidanları 3 x 3 m aralık-mesafelerle dikilmiştir. 2007 vejetasyon dönemi sonunda fidanların büyüme performansları tespit edilmiştir. 2008 ilkbaharında açılan boşluklara gelen gençlik tür bazında tespit edilmiştir.Meşcerelerde açılan küçük (0.05 ha) ve büyük (0.2 ha) boşluklarda, boşluk boyutu farketmeksizin, boşluk içi bölgelerdeki ortalama ışık miktarları arasında oldukça büyük ve anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Boşluk içinde en fazla ışık, merkez (orta) bölgede en az ışık ise müdahale görmemiş komşu meşcere (kontrol denemesi) altında bulunmuştur. Boşluk içinde en fazla doğrudan ışığı alan merkez bölgesinin boyutu doğal olarak büyük boşluklarda artmaktadır. Işık ağacı olan yabani kiraz gençlikleri ışık istekleri ile doğru orantılı olarak büyük boşlukları tercih etmiştir. Aralarında anlamlı farklar olmamasına rağmen, boşluk altlarına dikilen kiraz fidanlarının BB'larda daha fazla büyüme yapması ışık isteği yüksek olan kirazın ekolojisi ile uyumlu bir sonuçtur.Çalışmanın birinci yılı sonunda KB ve BB'larda, yarı gölge ağacı ve siper gereksinimi olan Anadolu kestanesi (Castanea sativa Mill.) gençliğinin %70 oranında kenar bölgeleri tercih ettiği görülmüştür. KB'larda kayın gençliği ve toplam gençlik, orta ve kenar bölgelere yaklaşık aynı oranda gelmiştir. BB'larda ise, kayın gençliği kenar bölgeye orta bölgeye göre 1,5 kat fazla, toplam gençlik de 1,2 kat fazla gelmiştir. Kayın, gölgeye dayanma yeteneği yüksek ve gençlikte siper ihtiyacı duyan ve tohumu nispbeten ağır olan bir ağaç türüdür. Bu nedenle merkez bölgeleri ile kıyaslandığında tohumlama mesafesinde kalan, siper etkisinin mevcut olduğu boşluk içi kenar bölgelere daha fazla kayın gençliğinin gelmesi anlamlıdır. Bu sonuçlar, KB'ların gölge ve yarı gölge ağaçlarının hakim olduğu karışık meşcerlerin gençleştirilmesinde kullanılabileceğini göstermektedir. Daha fazla doğrudan ışık alan ve büyük bir merkez bölgesi olan BB'ların, aralarında ışık ihtiyacı yüksek olan ağaç türlerinin olduğu karışık meşcerelerin gençleştirilmesinde kullanılması uygun olacaktır.Anahtar kelimeler: Doğaya yakın ormancılık, boşluk gençleştirme, küçük ve büyük boşluk, gölge ağaçları, ışık ağaçları, karışık meşcere, yabani kiraz

With high biodiversity and multilayered structure, the Black Sea Region (BSR) forests have a significant place in Turkish forestry. Practicing the ?close-to-nature? principles in the region?s mixed hardwood forests is critical for sustainability and multi-functionality of these forests. Developing silvicultural prescriptions that will govern the natural processes most efficiently to sustainably produce wood in a cost-effective manner and to enhance biodiversity is an increasing necessity for the region?s forests. Gaps created naturally or artificially in the stand canopy supports a highly heterogeneous micro-environment and vegetation underneath. There is a big information gap in Turkish forestry on practicing the gap regeneration techniques including determining appropriate gap sizes for certain stand types. Mixing wild cherry (Cerasus avium) ? a tree species with great ecological (enhanced biodiversity, stand stability, wildlife support), economic (valuable wood), and social (apiculture) uses ? into the region?s oriental-beech-dominated (Fagus orientalis Lipsky) mixed hardwood forests will enhance the multi-functionality of these forests further.32 gaps of two different sizes (16 with 12 m and 16 with 25 m radius) were created in the beech-dominated mixed hardwood forests, which were subject to continuous forest management, of Zonguldak Kdz. Ereglisi Kocaman Forest Sub-Directorate in 2006. One-year old wild cherry seedlings of a native origin were planted in 3 x 3 m spacing under each gap at the end of the year. One year after planting, seedling growth were compared by gap size and ecotone in the gap (center, transitory zone, and neighboring closed forest). Natural regeneration in different gaps and ecotones in a gap were also compared in May 2008.No significant instantaneous solar radiation difference was found between the large (0.2 ha) and small (0.05 ha) gaps. However, substantial differences in solar radiation within the gap were apparent. The center of gaps received a significantly greater mean in the amount of solar radiation when compared the transitory zone and in the neighboring closed forest. The amount of solar radiation reaching the forest floor increased as the size of the gap increased. Wild cherry ? a typical light-demanding tree species - seedlings tended to grow greater in the large gaps when compared to those planted under small gaps, although the difference was nonsignificant.One year after gaps were created, semi-shade tolerant Anatolian chestnut (Castanea sativa), which requires shelter in early ages - regenerated most (70%) in the transitory zone in gaps. Similar amount of regeneration was found in the center and transitory zones under small gaps for beech. For large gaps, significantly greater mean number of natural seedlings (1.5-fold) was found in the transitory zone when compared to natural beech seedlings in the center zone. Tolerating shade and requiring shelter when they are very young, beech seedlings preferred the transitory zone of the large gaps. Small gaps provided shelter and were ideal for beech regeneration. Also, this result is attributable to the seed dissemination distance of relatively heavy beech seed. Scarce wild cherry natural regeneration tended to come more under the large gaps. These results were in line of the cherry?s ecology.Small gaps can be employed to regenerate mixed stands composed of shade-tolerant tree species whereas large gaps are required to establish the natural regeneration of light-demanding tree species such as wild cherry in mixed stands.Key words: close to nature forestry, gap regeneration, samall and big gaps, shade rolerant species, light species, mixed stand, wild cherry