Batı Karadeniz Bölgesi kayın (Fagus orientalis Lipsky) ormanlarında farklı diri örtü kontrol yöntemlerinin ekosistemin bazı değişkenleri üzerineuzun vadeli etkisi.

Abstract

Bu çalışma Türkiye'nin batı Karadeniz Bölgesi'nin nemli ve verimli doğu kayını ( Fagus orientalis Lipsky ) ormanlarında yapılmıştır. Kayının doğal gençleştirilmesi sırasında Orman gülü farklı yöntemlerle sahadan uzaklaştırılmıştır.Deneme saha hazırlama işlemlerinin dört kez tekrar edildiği rastgele blok desenine göre düzenlenmiştir. İşçi ile kontrol orman gülünün kökünden elle sökülmesine dayanmaktadır. Bu yöntemde orman gülü köküyle birlikte tamamen sökülerek sahada bırakılmıştır. Makineli saha hazırlama yönteminde ise tarak takılı dozerlerle toprak yüzeyi orman gülüyle birlikte yaklaşık 10 cm'ye kadar sıyrılıp mineral toprak açığa çıkarılmıştır.Orman gülü temizliği yapıldıktan 17 yıl sonra sökme yapılan sahalarda bulunan kayın fidanı sayısının makineli işlem yapılan sahalardakinden % 60 daha fazla olduğu belirlenmiştir. Ağaçların toprak üstü toplam biyokütlesi ise sökme yapılan sahalarda makineli çalışma yapılan sahalardakinden yaklaşık % 22 daha fazla bulunmuştur. Kökleme yapılan sahlarda yetişen kayın fidanlarının yapraklarında da makineli çalışma yapılan sahalardaki kayın fidanlarının yapraklarına göre 6 kez daha fazla fosfor (P) ve % 34 daha fazla magnezyum (Mg) ölçülmüştür. Makineli çalışma yapılan sahalardaki kayın fidanlarının yapraklarında ise sökme yapılan kayın fidanlarının yapraklarına göre yaklaşık iki kat daha fazla kalsiyum (Ca) belirlenmiştir.Orman altı ölü örtüsünde kökleme yapılan sahalarda makineli çalışma yapılan sahalardakinden % 50 daha fazla azot (N) yaklaşık üç kat ta Ca olduğu hesaplanmıştır. Toprağın ilk 20 cm derinliğinde ise kökleme yapılan sahaların katyon değişim kapasitesi (KDK) makineli çalışma yapılan sahalardakinden yaklaşık % 48 daha fazla bulunmuştur. Yine aynı toprak derinliğinde bulunan C, N, P, Ca, K, Mg ve S içerikleri kökleme sahalarda makineli çalışma yapılan sahalardakinden sırasıyla % 50, % 100, % 78, % 23, % 8, % 10 ve % 49daha fazla ölçülmüştür.Ölü örtü ve üst toprağı makineli çalışma sırasında kökleme yöntemine göre daha fazla taşınmakta ve bu da ekosistemin besin rezervini azaltmaktadır. Saha hazırlama işlemleri sırasında sahadan taşınan bu besin elementlerinin sıkıntısı etkisini uzun yıllar göstermektedir. Kökleme yöntemi orman gülünü etkili bir şekilde kontrol etmekte ve ölü örtü organik maddesini sahada bırakarak ekosistemin uzun vadede verimliliğini de korumaktadır.

The study area is located in an eastern beech stand on a fertile and mesic upland site in the Western Black Sea Region of Turkey. During natural regeneration of the beech stand, Rhododendron ponticum was differentially controlled.The experiment used a randomized block design with four replicates and two different site preparation practices. The manual treatment was hand grubbing. The whole plant is uprooted and left on the sites. The mechanical treatment scarified the surface soil to the 10 cm depth with a bulldozer equipped with a brush rake.After seventeen years following site preparation, the number of trees on the grubbing sites (GS) was 60 % more than that of mechanical treatment sites (MTS). Total tree biomass on hectare basis was 22 % greater on GS than that of MTS. Beech trees on the grubbing sites had 18, 115, 29, 17 and 78 % more N, P, K, Ca and Mg than MTS had, respectively.Forest floor N content on GS was 50 % more than that of MTS. On the GS, Ca content also was three times more than that of MTS.At the 0-20 cm soil depth, cation exchange capacity (CEC) on GS was 48 % higher than that of MTS. At the same soil depth, GS had 50, 100, 78, 23, 8, 10 and 48 % more C, N, P, Ca, K, Mg and S concentrations than those of MTS, respectively.Removing of organic layer and upper soil with mechanical site preparation depletes ecosystem?s nutrient pools compared with manual grubbing. This difference is sustained in the long-term. Grubbing is both effective and by leaving organic layer on the sites, grubbing preserve the long-term productivity of the ecosystem.Key words: Fagus orientalis, rhododendron, understory control, forest ecosystem productivity, Turkey