Efteni sulak alanında kurutulmuş kısımlardaki toprağın karbon ve besin değişimi

Abstract

Batı Karadeniz Bölgesinde önemli bir sulak alan olan Efteni sulak alanının yerleşim, tarım ve tarım amaçlı kurutulmasının toprağın organik madde (OM), karbon (C) depolama ve katyon değişim kapasitesi (KDK) ile makro-besin miktarına etkisi belirlenmiştir.Düzce ilinde bulunan araştırma sahası Efteni sulak alanının önemli bir kısmı son 60 yılda belirli tarihlerde kurutularak mera ve tarım arazisine dönüştürülmüştür. Bu çalışmada sahanın kurutulan kısmında farklı yönlerde olmak üzere gölden dışa doğru çizilen örnekleme kesitlerlerinden aralarında 50 m mesafe olan 4 noktadan 200 m uzunluğunda transekler oluşturulmuştur. Her bir transek üzerinde 2, 50, 100, 150 ve 200 m'deki örnekleme noktalarında toprak profilleri açılmış ve her bir toprak profilinden 30, 60, 90 cm derinliklerden toprak örnekleri alınarak OM, C , KDK, pH ve makro-besin elementleri analiz edilmiştir.Elde edilen verilerin analiz sonucuna göre sulak alana (SA) en uzak örnekleme noktası olan 200 m mesafedeki toprağın ilk 90 cm derinliğinin ortalama hacim ağırlığı sulak alanın 2 m yakınındaki aynı toprak katmanının hacim ağırlığından yaklaşık % 13 daha fazla çıkmıştır. İlk 50 m mesafedeki 90 cm derinliğindeki toprak profilinin ortalama OM yoğunluğu sulak alandan 150 uzaklaşıldığında % 19 ve 200 m uzaklaşıldığında da yaklaşık % 30 azalmıştır.Sulak alan kenarında toprağın orta düzeydeki (33 CmolC kg-1) KDK'sı kıyıdan 200 m uzaklaşıldığında % 50 `den fazla kayba uğrayarak yazıf duruma düşmüştür.Topraktaki C yoğunluğu ile ilgili olarak derinlikle uzaklık arasında bir etkileşim bulunamamıştır. Suyun 2 m yakınında 90 cm toprak profilinin ortalaması olarak % 1.025 C bulunurken kıyıdan 150 m uzaklıkta bu değer % 20 ve 200 m mesafede de % 30 düşmüştür.Toprağın içerdiği toplam azot bakımından yapılan karşılaştırmada ise 200 m uzaklıktaki ve 90 cm derinlikteki toprağın N yoğunluğunun (% 0.079) kıyıya 2 m mesafedeki 90 cm derinliğinde bulunan toprağın N yoğunluğundan yaklaşık % 47 daha düşük olduğu belirlenmiştir.Sonuç olarak daha önceleri kurutulan kısımlarda önemli derecede OM, C, KDK ve diğer besin elementleri kaybı belirlenmiştir. Saha yaban hayatı, bitki çeşitliliği vb. diğer öneminin yanında karbon depolama ve besin döngüsü bakımından da önemli işleve sahiptir. Bu nedenle sahanın etrafında ekolojik açıdan tekrar kazanılabilecek veya genişletilebilecek yerlerin alan olarak belirlenip sulak alanın genişletilmesi ve sulak alana bağlantılı akarsu ve havzalara yapılan olumsuz baskıların yasal düzenleme altına alınması gerekmektedir.Anahtar Sözcükler: Efteni, Sulak alan, karbon depolama, besin döngüsü, Düzce

In the current study, organic matter (SO), carbon pool (C), cation exchange capacity (CEC) and macro-nutrient pools of soils were compared among the sites deliberately drained for settlement, agriculture and pasture use over the last 60 years in Efteni-wetland area (EVA) situated in the northwestern Black Sea region of Turkey.In the field, 4 transect with 200 m length and 50 m apart were designated in different directions around the lake situated in the wetland area. Outwards the lake and at the 2nd, 50th, 100rd, 150th and 200rd m on each sampling transect 5 soil profile were dug. From the bottom toward to surface at the 30th, 60th and at the 90th cm of each profile two intact soil samples were collected for physical and chemical analysis.The results revealed that soil bulk density of the first 90 cm depth collected at the farthest point (200 m) from the lake 13 % higher than that of the soil 2 m away from the lake. Soil organic matter (SO) at the 150th and 200rd m were decreased 19 and 30 % respectively compared to the SO at the 50th m. CEC of the soil was moderate along the lake (33 CmolC kg-1). However, this value was declined 50 % at the 200rd m and become poor.There is no interaction between soil depth and the distance of sampling location away from the edge of the lake in terms of the soil C. Data indicate that the first 90 cm of the soil profile 2 m away the lake have about 1.025 % C. However, the corresponding value for the profile at the 150th and 200rd m was decreased 20 and 30 %, respectively.Total N concentration of the soil at the 90 cm depth of the profile located at the 200 m way from the lake was about 0.079 %. The value was 47 % lower than that of the soil at 90 cm depth of the profile located 2 m near to the edge of the lake.In conclusion, soil organic matter, C, CEC and macro-nutrient pools were substantially decreased in the previously drained parts of the wetland. Besides the importance for wildlife and the other ecological functions, the site also important for C sequestration and nutrient cycling. Therefore, landscape should be surveyed and the areas should be delineated for restoration and regain of the previously drained wetland area. And any disturbance to the streams discharge to the wetland and the watershed related to the wetland should be prevented with the legal means.Key words: Efteni, wetland, carbon deposition, nutrient cycling, Düzce