Sakarya ili buğday tarlalarında sorun olan dilkanatanın(Galium aparine l.) çimlenme biyolojisinin ve bazı herbisitlere tepkilerinin belirlenmesi

Abstract

Çok sayıda türü olan Galium cinsinden dilkanatan (Galium aparine) birçok ülkede ve kültür bitkisinde yabancıot olarak önem arz etmektedir. Özellikle Türkiye'de son yirmi yılda herbisitlere dayanıklılık vakalarının kaydedilmeye başlaması, bu rekabetçi yabancıotu daha fazla gündeme getirmektedir. Sakarya ilinde de çiftçiler herbisitlerin bu yabancıotu kontrol etmede yetersiz kalmaya başladığını bildirmektedirler. Bu bağlamda dilkanatanın çimlenme biyolojisini ve herbisitlere tepkisini belirlemek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Sakarya ilinden dayanıklılık şüphesiyle alınan tohumlarla yapılan çimlendirme denemesinde 20ºC'de hiç çimlenme olmazken, 10ºC'de %93,5 çimlenme kaydedilmiştir. Yavaş seyretmesine ve geç çimlenmeye başlamasına rağmen 4ºC'de çimlenme 21nci günde %71,5'e ulaşmıştır ve bu değer 15ºC'deki çimlenme oranının iki katından fazladır. Sakarya popülasyonu ile tarla dışından toplanan Düzce popülasyonu petri denemelerinde herbisit formülasyonlarına (mezosülfüron + iyodosülfüron + mefenpir, klorsülfüron, propoksikarbazon + mezosülfüron + mefenpir, tribenuron + tifensülfüron ve 2,4-D amin) karşı denenmiş ve Sakarya popülasyonunda özellikle düşük dozlarda daha fazla kökçük uzaması tespit edilmiştir. Bu durum Sakarya popülasyonunda etki düşüklüğü şüphesini doğrulayan bir veridir. Mezosülfüron + iyodosülfüron + mefenpir ile saksıda yapılan dozatepki denemesi sonucunda Sakarya tarla popülasyonu, Düzce tarla dışı alan popülasyonuna göre ED50 seviyesinde 1,36 kat ve ED90 seviyesinde 2,53 kat daha dayanıklı bulunmuştur. Bu sonuçlar tam bir dayanıklılık olduğunu göstermese de herbisitin etkisindeki azalmanın bir ifadesidir. Çimlenme özellikleri ve herbisitlerin etkilerindeki azalma itibariyle dilkanatanın daha fazla mesele olabileceği bu sebeple daha fazla ve ayrıntılı araştırmalara ihtiyaç olduğu kanaatine varılmıştır.

Cleavers (Galium aparine L.) that is one of the many species which belong to genus Galium is among important weeds of many crops in many countries. It became more prominent problem in Turkey especially in the last decade due to herbicide resistance cases as well as its competitive ability. Farmers from the Sakarya Province of Turkey have already complained about herbicides that has become inefficient in cleavers control. The study on germination biology of cleavers and its response to herbicides has been carried out under this context. There was no germination at 20°C while 93,5% was recorded at 10°C for the seeds of Sakarya population which was suspected herbicide resistant population from wheat fields. Although it was started late and occurred slowly, the germination reached 71,5% at 4°C, which is more than twice of germination at 15°C at 21st day. Both populations from Sakarya and Düzce Provinces, of which seeds of latter were collected from non-agricultural areas, were undergone dose-response experiments for five different herbicide formulations namely; mesosulfuron + iodosulfuron, propoxycarbazone + mesosulfuron, chlorsulfuron, tribenuron + thifensulfuron and 2,4-D amine in petri dishes, which is resulted in less radicle elongation especially in lower rates of herbicides in Sakarya population as compared to Düzce population that implies loss of effectiveness of herbicides in resistance suspected population. Sakarya population was found 1,36 times more resistant at ED50 and 2,53 times at ED90 to mesosulfuron + iodosulfuron + mefenpir as compared to Düzce population in a pot experiment. The result was interpreted as loss in efficiency of herbicide although it shows a partial resistance. It is concluded that the problem of cleavers could increase due to its germination features and loss of herbicide efficiencies, which requires more and detailed researches.