Peyzaj planlamada ekosistem hizmetleri yaklaşımı: Düzce ili örneği

Abstract

Doğanın korunmasında ve sürdürülebilirliğinde, insan faaliyetlerinin ve doğal risklerin tanımlanması önemlidir. Ülkemizdeki mekansal planlarda, doğa koruma, ekolojik koruma zonları, sürdürülebilirlik gibi tanımlamalar yeterince görülmemektedir. Bu planlarda eksikliği görülen ekolojik temel ve sürdürülebilir gelişim yaklaşımlarının, peyzaj planlama ile sağlanabilineceği düşülmektedir. Planlama sürecinde bir araç olarak kullanılan ekosistem hizmetleri yaklaşımı, insanların ekosistemlerden sağladığı katkı veya faydalardır (fotosentez, polenleme, gıda, su kültürü vb.). Bu çalışmanda, ekosistem hizmetlerinin kavramsal olarak anlaşılması, ulusal / uluslararası literatür çerçevesinde ortaya konularak mekânsal planlama süreci, peyzaj planlama ve ekosistem hizmetlerinin ilişkisi ve bütünleştirilmesi üzerinde durulmuştur. Çalışma alanı, Batı Karadeniz Bölgesinde yaklaşık 259.300 ha alan kaplayan Düzce İli Merkez İlçesi olarak belirlenmiştir. Tez, envanter, analiz ve değerlendirme olmak üzere üç aşamalıdır. Birinci aşamada; Analitik Hiyerarşi Süreci kullanılarak, kaynak sağlayan, düzenleyen ve kültürel ekosistem hizmetlerinin kapasiteleri belirlenmiş ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında haritalandırılmıştır. İkinci aşamada; mekansal ve zamansal değişimin belirlenmesinde, yaklaşık 20 yıl öncesi ve sonrası için arazi örtüsü ve nüfus değişimi etkileri incelenmiştir. Üçüncü aşamada; peyzaj planlama (su infiltrasyonu, peyzaj erozyon riski, habitat fonksiyonu) ile ekosistem hizmetlerini ilişkilendirebilmesinde, tarım, ormancılık, turizm sektörleri ve yerleşimlerin gelişimleri için bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Sonuç olarak; çalışma alanında kentleşme oranı ve nüfus artışının mevcut haliyle devam etmesi durumunda ekosistem hizmetleri kapasitelerinin olumsuz etkileneceği ortaya konulmuştur. Ekosistem hizmetleri yaklaşımının doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımında bir planlama aracı olması vurgulanarak, Türkiye'de mekansal planlama sürecinde ekosistem hizmetlerinin kullanımına ilişkin bazı öneriler getirilmiştir.

In nature protection and sustainability, it is important to identify human activities and natural risks. In the spatial plans in our country, definitions such as nature protection, ecological protection zones and sustainability are not sufficiently seen. It is assumed that ecological basic and sustainable development approaches, which are lacking in these plans, can be provided by landscape planning. The ecosystem services approach, which is used as a tool in the planning process, is the contribution or benefits of people from ecosystems (photosynthesis, pollination, food, aquaculture, etc.). In this study, the conceptual understanding of ecosystem services, and the spatial planning process, landscape planning and ecosystem services and their integration are emphasized within the framework of national / international literature. The study area is designated as the Merkez District of Düzce Province covering an area of 259.300 ha in the Western Black Sea Region. The thesis consists of three stages: inventory, analysis and evaluation. In the first stage; using the Analytic Hierarchy Process, the capacities of resource providing, regulating and cultural ecosystem services were identified and mapped by means of Geographical Information Systems. In the second stage; In the determination of spatial and temporal change, the effects of land cover and population change for about 20 years before and after were investigated. In the third stage; some evaluations have been made for the development of agriculture, forestry, tourism sectors and settlements in relation to landscape planning (water infiltration, landscape erosion risk, habitat function) and ecosystem services. As a result; it is revealed that ecosystem services capacities will be adversely affected if the urbanization rate and population increase in the study area continues in their current state. Ecosystem services is a planning tool by emphasizing the sustainable use of natural resources approach, some recommendations for the use of ecosystem services in spatial planning process in Turkey has been introduced.