I. Dünya Savaşında Kafkas Cephesinde Çoruh ve Kop Muharebeleri

Abstract

Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na girişi ile ilk açılan cephe Kafkas Cephesi olmuştur. Büyük umutlarla açılan Kafkas Cephesi'nde, istenilen sonuç elde edilememiş ve Osmanlı Devleti ağır bir yenilgi almıştır. Sarıkamış hadisesinin ardından Rus kuvvetleri Anadolu içlerine ve Karadeniz kıyılarına doğru harekete geçmiştir. Rus kuvvetleri denizden ve karadan hareket ederek özellikle Karadeniz'in doğusu ile Doğu Anadolu'yu tamamen ele geçirmeyi hedeflemiştir. Sarıkamış hadisesinden sonra Ruslar Erzurum'u işgal edip ardından Trabzon ve civarına hareket ederek biran önce Erzurum - Trabzon hattını ele geçirmeyi hedeflemiştir. Rus kurmaylarının planlarına göre Erzurum işgal edildiğinde Trabzon'a kadar Rus kuvvetleri karşısında mukavemet gösterecek önemli bir Türk kuvvetinin olmadığı ve en kısa zamanda Erzurum Trabzon hattının ele geçirileceği düşünülmüştür. Rus kuvvetleri ilerlerken Türk Kuvvetleri Erzurum Bayburt arasında bulunan Kop Dağı geçidi üzerinde küçük bir kuvvetle Ruslara karşı hazırlık yapmıştır. Sayıca üstün ve donanımlı Rus ordusu karşısında hafif silahlarla ve ustaca hazırlanmış bir savunma hattı kuran Türk kuvvetleri dört buçuk ay Kop ve Çoruh çevresinde Ruslara geçit vermemiş ve Ruslara ağır zayiatlar verdirmiştir. Kafkas cephesi içerisindeki savaşlarla ilgili birçok çalışma yapılmasına rağmen bu cephe içerisinde savaşın seyri açısından önemli hadiselerin yaşandığı Kop ve Çoruh çevresinde yaşananlar hakkında çok fazla çalışma yapılmamıştır. Kop dağında yapılan savaşlar hakkında Ayhan Doğan'ın 1992 yılında yapmış olduğu `Kop (Bayburt) Savunması` isimli Yüksek Lisans Tezi, akademik anlamda yapılmış tek çalışma olmuştur. `Kop (Bayburt)Savunması` isimli tez çalışması ağırlıklı olarak Kop dağındaki savaşları ve bu savaşların Bayburt halkı üzerindeki etkilerini ele almıştır. `Birinci Dünya Savaşında Kafkas Cephesinde Çoruh ve Kop Muharebeleri` isimli Tez çalışmamızı hazırlarken Kop (Bayburt)Savunması isimli çalışmadan faydalanılmış olmakla birlikte farklı olarak Kop dağındaki savaşlarla aynı döneme gelen ve birbirini etkileyen diğer cephelerde yaşanan hadiseler de ele alınmıştır. Rus kuvvetleri Erzurum'un işgali ile birlikte kara ordularının yönünü Anadolu içlerine çevirdiğinde Karadeniz üzerinden yapılacak bir harekatında hazırlıklarını yapmıştır. Kop dağında Rusların durdurulması ve buradan Karadeniz'e geçişinin engellenmesi ile Karadeniz'den yapılacak bir harekat daha da önemli bir hale gelmiştir. Rus kuvvetleri bir yandan Kop dağındaki savunma hattını geçmeye çalışırken bir yandan da sahil şeridini ele geçirmeye çalışmıştır. Rize ve Trabzon'un Ruslar tarafından işgal edilmesi Kop ve Çoruh çevresini daha da önemli hale getirmiştir. Ruslar Trabzon'un işgalinin ardından birliklerinin arasında kalan bu bölgeyi biran evvele ele geçirerek Erzurum'dan Trabzon'a kadar olan hattın tamamını ele geçirmeyi hedeflemiştir. Erzurum ve Trabzon arasında kalan bölgede bulunan Bayburt'un Rusların eline geçmemesi ve Rus kuvvetlerini bölmek de Türk kuvvetleri açısından da önemli bir hedef olmuştur. Bayburt ve Civarında bulunan Kop ve Çoruh cephelerini iki taraf içinde önemli hale getiren bu durum olmuştur. `Birinci Dünya Savaşında Kafkas Cephesinde Çoruh ve Kop Muharebeleri `isimli çalışmada bölgenin çevredeki hadiselerle olan bağlantısı ve etkisi ele alınarak Kop ve Çoruh cephesinin savaş içerisindeki rolü anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışma hazırlanırken konu ile ilgili Genelkurmay başkanlığı ATASE Arşiv Başkanlığı tarafından hazırlanan çalışmalardan ve döneme ait bilgi ve belgeler için ATASE Arşivlerinden faydalanılmıştır. Ayrıca Bayburt Üniversitesi tarafından hazırlanan çalışmalardan ve yerel kaynaklardan faydalanılmıştır.

The first facade was the Caucasus Front that was the result of Ottoman Empire's took the fiel in the First World War. In the Caucasian Front, which was opened with great hopes, the desired result could not be achieved and the Ottoman Empire suffered a severe defeat. After the Sarikamis incident, Russian forces moved towards the Anatolia and Black Sea coasts. The Russian forces have moved both from sea and land, aiming to capture especially the Eastern Anatolia and the eastern part of the Black Sea. After the Sarikamis incident, the Russians invaded Erzurum and then moved to Trabzon and its vicinity, aiming to capture the Erzurum - Trabzon line as soon as possible. According to the plans of the Russian staff, when Erzurum was occupied, it was thought that there was no significant Turkish force to resist the Russian forces until Trabzon. So, the Erzurum-Trabzon line would be captured as soon as possible. As the Russian forces progressed, the Turkish Forces made preparations against the Russians with a small force on the Kop Mountain which crossing between Erzurum and Bayburt. The Turkish forces established a crafted defensive line with simple weapons against the superior and equipped Russian army that they did not give passage to the Russians in the vicinity of Kop and Çoruh for four and a half months. Turkish forces inflicted heavy casualties to the Russians.Although many studies have been carried out on the wars within the Caucasian front, there has not been a lot of research in the vicinity of Kop and Çoruh where important events occurred in terms of the war. The master's thesis named as 'Kop (Bayburt) Defense' which was written by Ayhan Doğan in 1992 about the wars on Kop Mountain was the only study about the topic. His thesis focused mainly on the wars in Kop Mountain and the effects of these wars on the people of Bayburt. While preparing current thesis, the work called 'Kop (Bayburt) Defense' was used as one of the sources, but the events in the other fronts of the same time with the battles of Kop Mountain were discussed as well. When the Russian forces invaded occupation of Erzurum, they made their preparations for another attack which was planned over the Black Sea. With the stop of the Russians on the Kop Mountain and the prevention of the transfer to the Black Sea from here, an operation from the Black Sea has become even more important.On the one hand, Russian forces tried to cross the defensive line on Kop Mountain and seized the coastline. The invasion of Rize and Trabzon by the Russians made Kop and Çoruh more important. After the occupation of Trabzon, the Russians seized this region, which was in the midst of their troops, to take over the entire line from Erzurum to Trabzon. The failure of the Russians to take Bayburt between Erzurum and Trabzon was an advantage for the Turkish forces. In addition, the division of Russian forces is also important for Turkish forces. This situation has made Kop and Coruh facades in Bayburt and its vicinity important in both sides.In the study of 'Coruh and Kop Battles in the Caucasus Front in the First World War' the relationship between the region and the events in the region was discussed and the role of the Kop and Çoruh front in the war was explained. ATASE archives were used to obtain necessary information and documents related to the period. In addition, the studies prepared by Bayburt University and local resources were used for the study.