Hayatı ve eserleriyle Cumhuriyet Tarihi yazıcılığında Prof. Dr. Hamza Eroğlu

Abstract

Hayatı ve Eserleriyle Cumhuriyet Tarihi Yazıcılığında Prof. Dr. Hamza Eroğlu' başlıklı bu Doktora Tez çalışması, Cumhuriyet Tarihi'nin hukukçu, akademisyen ve siyaset adamı yönleriyle önemli bir yaşayan siması olan Prof. Dr. Hamza Eroğlu'nu eserleri ve düşünceleriyle tanıma, yaşamı, üstlendiği görev ve çalışmalarıyla irdeleme amacını esas almaktadır.Cumhuriyet Tarihi'nin ve Türkiye Cumhuriyeti'nin temel niteliklerinin yeni kuşaklara aktarılabilmesi amacıyla ders programlarına dâhil edilen konular, kronolojik gelişmeler çerçevesinde tezin Giriş bölümünde konu edinilmiştir. Bu suretle dersin, 1925 yılından itibaren üniversite ve yüksekokullarda okutulmaya başlandığına işaret edilerek, Atatürk'ü tanımayı ve tanıtmayı kendine bir görev olarak kabul eden Eroğlu'nun da içinde yer aldığı girişimler belirtilmiştir. Türkiye'de, Cumhuriyet Tarihi'ne dair çalışmaların hemen hemen hiç denecek kadar az sayıda olduğu 1960'lı tarihlerde, temel uğraşısı hukuk olmasına rağmen, tarihle ilgili çalışmalara yakın ilgi duyan ve bu dersin öğretim kadroları içinde yer alan Eroğlu'nun, bu konudaki hizmetleri nedeniyle çeşitli ödüllerle onurlandığına da değinilmiştir.Tezin Birinci Bölümü'nde Eroğlu'nun ailesi, okul ve meslek hayatına dair bilgi ve belgelere yer verilmiştir. Kendi ifadelerine dayanılarak yansıtılan aile bilgilerinin yanında, Adana'da dünyaya geldiği 1921 yılından itibaren, çocukluk, ilk, orta ve lise eğitimini içeren hayat hikâyesi de kaleme alınmıştır. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni 1942?1943 döneminde tamamlayan Eroğlu, doktora eğitimi için 1944 yılında İsviçre'ye gitmiştir. ?La représentation internationale en vue de protéger les intéréts des belligérants (Muhariplerin Menfaatlerini Koruma Amacıyla Uluslararası Temsil)? adlı tezi ile doktorasını alarak 1949 yılında yurda dönen Eroğlu, 1950 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde asistan olarak göreve başlamıştır.Askerlik hizmetini 1954-1955 tarihleri arasında Ankara'da tamamladıktan sonra üniversitede uygun kadro bulunamadığı için memleketi Adana'ya dönmek durumunda kalan Eroğlu, Adana Ticaret ve Sanayi Odası'nda işe girmiş ve ?Umum Kâtip? olarak çalışmıştır. 1956'da ?Harbin Milletlerarası Antlaşmalara Tesiri? konulu tezi ile doçent olmasına müteakip, 1957-1960 yılları arasında XI. Dönem CHP Adana milletvekili olarak Meclis'e girmiştir. 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesi sonrasındaki Kurucu Meclis'e CHP kontenjanından üye seçilmiştir. Bu görevinin sona erdiği 25 Ekim 1961'de akademik hayatına geri dönerek, AİTİA'nde öğretim üyesi olmuştur. 1966'da profesör olan Eroğlu, uzun bir süre çeşitli üniversite ve yüksekokullarda Devrim Tarihi ve Devletler Umumi Hukuku dersleri vermiştir.1966-1968 yılları arasında Çocuk Esirgeme Kurumu ikinci başkanı olarak görev yapan Hamza Eroğlu, Halkevleri yönetimince 1968 yılında oluşturulan Atatürk Enstitüsü Bilim Kurulu üyesi olarak Enstitü'nün ilmi ve idari programını yürütmekle görevlendirilmiştir. 25 Haziran 1971'de ilk toplantısını yapan `Atatürk İlkeleri Komisyonu'nda da yer almış ve 1971?1973 yıllarında AİTİA Başkanlığı'nda bulunmuştur. 1981 yılında Atatürk'ün Doğumunun Yüzüncü Yılı Kutlama Komitesi'nde görevlendirilen Eroğlu, 12 Eylül 1980 sonrasında kurulan Danışma Meclisi'ne Ankara üyesi olarak seçilmiş, aynı dönemde MEB tarafından yüksekokullar için `Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi' ders kitabını yazma görevi almıştır. 6 Aralık 1983'te Danışma Meclisi'nin hukukî varlığı sona erince üyeliği biten Eroğlu, en son olarak 2876 sayılı kanunla kurulan AKDTYK'nun üst kuruluşu olan Yüksek Kurul'da üye olarak vazife almıştır.Hukuk, tarih, dış politika alanlarındaki çalışmaları ile tanınan Eroğlu'nun eserlerindeki olay, betimleme ve yorumlara yer veren İkinci Bölüm, `Türkiye Cumhuriyeti Tarihi' konulu iki adet, `Atatürk ve Atatürk İlkeleri' konulu yedi adet, `Hukuk' konulu iki ve `Kıbrıs Sorunu'na ilişkin üç adet olmak üzere toplam on dört adet kitap üzerinden ele alınmıştır. Bu eserlerinde kendisinin faydalandığı, aktarım yaptığı ikinci elden kaynaklar da, benzerlik ve farklılık ihtiva eden içerikleriyle konu edinilmiştir.Tezin Üçüncü Bölümü'nde Eroğlu'nun çalışmalarının Türkiye Cumhuriyeti tarihi yazımındaki yerini belirleyebilmek üzere, onun düşüncelerinin önceliklerine yer verilmiştir. `Atatürkçülük' ve `Türk Devrimi' konularında çeşitli tarihlerde hazırladığı makaleler, gazete haberleri, Meclis tutanakları yanında, gazetelerdeki, konferanslarındaki ya da bu tez çalışması kapsamında kendisiyle yapılan görüşmeler sırasındaki kişisel açıklamalarından elde edilen bilgiler, bu çerçevede değerlendirilmiştir.Her yönüyle üstün bir kişilik olarak gördüğü Mustafa Kemal Atatürk'ün yeni nesillere tanıtılmasının bir vazife olduğu bilinciyle çalışmalar yapan Eroğlu, sahip olduğu Atatürk sevgisini hayatının her evresinde öne çıkararak tüm çalışmalarında bu çizgiyi muhafaza etmiştir. Hukukun üstünlüğüne olan inancı ile yürürlükteki yasaların gerektirdiği düzenlemelerin savunucusu olmuş, Türk Devrimi'ni hukuki, siyasi ve tarihsel yönleriyle incelemeye çalışmıştır.Türk Devrimi'nin tarihsel sürecini ele aldığı çalışmalarının 1938-1950 dönemine ait bölümleri, Atatürk'ten sonra Türk Devrimi'nin genel görüntüsünü aktarabilecek özellikte olmasına rağmen -onun birikimi ile kıyaslandığında- işlenecek daha birçok konunun var olduğu izlenimi vermekte, yetersiz sayılabilecek bir özellik arz etmektedir. Eroğlu'nun, Atatürk'ün ölümünden sonra Türk Devrimi'nin ?inkılâpçı niteliğine uygun olarak gelişmesine devam ettiği? yönündeki değerlendirmesine rağmen, bu konuya ilişkin olumlu ve olumsuz görüşleri mukayese ederek özgün bir bilgi yorumuyla sunumunu sağlayamamış olması da yine bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır.

This PhD thesis, written by Rıdvan Bal, and entitled ?Prof. Dr. Hamza Eroğlu, his Life and Works in writing Republican History,? aims to find out more about one of the most eminent living figures in the history of the Turkish Republic - lawyer, academician and politician Prof. Dr. Hamza Eroğlu ? by reviewing his works and his thoughts, and to analyse him by examining his life and the tasks he has undertaken.In a chronological framework, the Introduction part of the thesis examines subjects which are included in the course syllabus in order to pass on the fundamental features and principles of the history of the Republic and the Republic of Turkey to new generations. Hence, it indicates the fact that the course was put forth to be taught in universities and institutes of higher education in 1925 and notes the projects Eroğlu himself was involved in who had taken on/devoted himself to recognize and introduce Atatürk. Although Eroğlu?s main occupation had been law, he had shown close interest to studies pertaining to the history of the Turkish Republic and was amongst the academicians to teach this course in the 1960s, a time when there were so few studies on the history of the Republic in Turkey.In the first part of the thesis, Eroğlu?s family, his education and his career are examined. Aside from the information on his family, expressed by his own words, it will convey his life?s story, beginning from 1921, the year he was born in Adana going into his childhood including his primary, secondary and high school education. After completing his studies at the Law Faculty of İstanbul University between 1942 and 1943, Eroğlu went to Switzerland in 1944 to study for his doctorate. Upon receiving his doctoral degree with his thesis called ?La représentation internationale en vue de protéger les intéréts des belligérants (The international representation for protecting the interests of combatants)?, Eroğlu came back home to Turkey in 1949 and started work as an Assistant at the Faculty of Law at İstanbul University in 1950.After fulfilling his military duty between 1954 and 1955 in Ankara, Eroğlu was compelled to return back to his homeland Adana as there was no appropriate opening at the university. He became the General Secretary of the Adana Chamber of Commerce and Industry and this position helped him to develop a political career. After he became Associate Professor in 1956 with his thesis entitled ?The Effects of War on International Treaties,? he then went onto become a Member of Parliament as the Republican People?s Party (RPP) Deputy of Adana Province between 1957 and 1960. Eroğlu sat in the Turkish Constituent Assembly as a member of the RPP following the Military intervention on May 27, 1960. Concluding his duty here, he returned back to his academic life on October 25, 1961 and taught at Ankara Academy of Economics and Commercial Sciences. Eroğlu became a professor in 1966 and lectured on the ?History of the Turkish Revolution? and ?Public International Law? in various universities and Institutes of Higher Education.Being Vice-President of the General Directorate of the Child Protection Agency between 1966 and 1968, Hamza Eroğlu was in charge of the scientific and administrative programme of the Atatürk Institute Science Council, which was established in 1968 by the Halkevleri (Peoples? Houses, a Turkish state-sponsored Project) Administration. Eroğlu partook in Atatürk?s Principles Commission which had held its first meeting on June 25, 1971 and fulfilled the functions of President at the Ankara Academy of Economics and Commercial Sciences between 1971 and 1973. In 1981 he was elected member of the Committee for the Celebration of the 100th Anniversary of the Birth of M. Kemal Atatürk. On September 12, 1980 Hamza Eroğlu was also elected to the Turkish Constituent Assembly as a member for Ankara Province, the same period when he was assigned on the duty to write the text book `Atatürk?s Principles and Revolution History? for institutes of higher education by the Ministry of Education.Hamza Eroğlu was known for his work in law, history and foreign policy and the second part of this thesis consists of events, descriptions and facts found in Eroğlu?s fourteen books, two of which are on the ?History of the Turkish Republic,? seven on ?Atatürk and Atatürk?s Principles, two on ?Law? and the last one involves the ?Cyprus Issue.? It will also give place to the secondary sources he himself benefited from and quoted, expressing their contents which encompass similarities as well as differences.The third part of the thesis gives place to the thoughts of Eroğlu in order to assess the role/effects of his works in the writing of the history of the Turkish Republic. Aside from the data obtained from the personal statements Eroğlu gave in newspapers, conferences or the interviews conducted during the preparation of this thesis, this part will also assess the articles, newspaper reports and Parliamentary Proceeding Reports he wrote on different dates on ?Kemalism? and the ?Turkish Revolution.?Eroğlu who conducted studies based on the belief that it is one?s duty to introduce Mustafa Kemal Atatürk to new generations whom he considers in the highest regard, has displayed his love for Atatürk in every phase of his life and conducted studies within this framework. With his firm belief in the rule of law, he has supported the regulations required by the legislation in force and has tried to evaluate in detail the Turkish Revolution in its legal and political aspects.Although the parts of Eroğlu?s studies pertaining to the era involving 1938 and 1950 which he undertakes the historical process of the Turkish Revolution, do present a general image of the Turkish Revolution after Atatürk, they still indicate that there are more subject matters to be considered and presents a notion of insufficiency when compared to his vast knowledge on the matter. Another shortage which stands out is the fact that Eroğlu has not presented a unique interpretation of information involving the positive and negative aspects to the matter of the Turkish Revolution after Atatürk?s death despite his assessment on the issue to ?persists to progress appropriate to its reformist characteristics.?