Mekan ve siyaset ilişkisi bağlamında Anıtkabir (1938-1973)

Abstract

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve önderi Mustafa Kemal Atatürk'ün kabri olarak inşa edilen Anıtkabir, Türkiye Cumhuriyetinin sembol mekânlarından biridir. Atatürk'ün ölümünden sonra dönemin hükümeti, Atatürk için Anıt-Kabir yapılmasını kararlaştırdı. Anıtkabir tamamlanıncaya kadar Atatürk'ün cenazesi, geçici kabir olarak belirlenen Etnografya Müzesi'ne konuldu. Etnografya Müzesi, 15 yıl geçici kabir görevi yaptı. Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı döneminde başlanan Anıtkabir inşaatı, Demokrat Parti döneminde tamamlandı. Anıtkabir inşaatı tamamlandıktan sonra 10 Kasım 1953 günü Atatürk'ün naaşı, ebedi istirahatgahı olan Anıtkabir'e törenle nakledildi.Anıtsal bir yapı olarak tasarlanan Anıtkabir'in inşa süreci, siyasi otoritenin etkisinde kaldı. Anıtkabir yer seçimi, mekânın proje seçimi, projenin değiştirilmesi, inşa süreci siyasi iradenin tasarrufu altında gerçekleşti. Anıtkabir, yalnızca Atatürk'ün kabri olarak değil aynı zamanda ulusal bir sembol olarak tasarlandı. Anıtkabir inşa edildikten sonra da ekler ve eksiltmeler yapıldı. Anıtkabir, ölümsüz Atatürk imgesini vurgulayan bir anıt olduğu kadar yabancı devlet adamlarının ziyareti ve ulusal günlerde düzenlenen törenlerle de siyasal yaşamın odağında yer aldı. Anıtkabir, ulusal bir kahramana ve devlet kurucusuna yapılan bir kabirden çok daha fazlasını ifade etmektedir. Atatürk'ün kimliğinde özdeşleşen Türkiye Cumhuriyeti'nin müşterek bir anıtı haline dönüştü. Böylelikle Anıtkabir, Mustafa Kemal Atatürk'ün kabri olmanın ötesinde kamu yapısı, ulusal sahne, siyasal bir alan ve Türkiye Cumhuriyetin sembolü oldu. Bu çalışmada, Anıtkabir inşa süreci ve sonrasında, siyasetin mekân üzerindeki tasarrufları değerlendirilecektir.Anahtar Kelimeler: Atatürk, Anıtkabir, Mekân ve Siyaset, Cenaze, Tören

Anitkabir which has been built as the mausoleum of Turkish Republic?s founder and leader Mustafa Kemal Ataturk is a symbol place for Turkish Republic. After Ataturk passed away, leading government decided to build a mausoleum for Ataturk. Until Anitkabir?s completion of construction, Ataturk?s funeral was placed temporarily to Ethnography Museum which was determined as temporary mausoleum. Ethnography Museum used as temporary mausoleum for 15 years. The construction of Anitkabir started in Republican?s People Party government and completed in Democratic Party?s government. When construction of Anitkabir completed Ataturk?s body was moved to his final resting place on 10 November 1953 with ceremony.Anitkabir which had been designed as a monumental building, its construction period was affected from political authority. The site and project selection, amendments made on the project, construction process realized with the political authority?s approval. Anitkabir had been designed not only as Ataturk?s mausoleum but also as national symbol. After construction of Anitkabir some changes had been made because of the political decisions. Anitkabir is a monument which symbolizes immortal Ataturk image and it has an importance of being a political focus with the ceremonies held at the arrival of a foreign state person and ceremonies held on national days. Anitkabir reflects much more than a mausoleum of a hero and a state founder. It has become a mutual monument of Turkish Republic which is identified with Ataturk?s identity. Thus Anitkabir is the symbol of Turkish Republic as well as public structure, national stage, political area beyond a resting place of Mustafa Kemal Ataturk. In this work Anitkabir?s construction process and afterwards the decisions of politics on the site will be examined.Key words: Ataturk, Anıtkabir, Space and Politics, Funeral, Ceremony,