İkinci Dünya Savaşı`nda Türk ordusu: Aktif tarafsızlık siyaseti çerçevesinde askerî hazırlıklar

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'nin İkinci Dünya Savaşı'nda izlediği aktif tarafsızlık siyaseti çerçevesinde Türk Ordusunun durumu ve yapılan askerî hazırlıkları ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Türkiye'nin İkinci Dünya Savaşı süresince izlediği dış politikanın ana stratejisi; ülkenin toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını ödün vermeden korumak amacıyla Türkiye'yi savaşın dışında tutmak olmuştur. Türkiye stratejik konumunun verdiği avantajları değerlendirerek, Müttefik ve Mihver devletlerin baskıları karşısında savaşa girmeyi prensipte kabul etmiş, ancak ordusunun modern harp silah ve araçları ile donatılması konusundaki isteklerinin karşılanamadığı gerekçesini öne sürmüştür. Bu durum da zaman kazanmasına ve savaşın seyrinin Türkiye'nin savaşa girmesini gerektirmeyecek bir hal almasını beklemesiyle neticelenmiştir.Bu çalışmada girişi izleyen birinci bölümde İkinci Dünya Savaşı öncesi uluslararası ortam ve Türkiye'nin durumu incelenmiştir. İkinci Dünya Savaşı'na katılan devletlerin savunma politikaları kapsamında oluşturdukları askerî yapılar konu edilmiştir. Türkiye'nin 1923-1939 yılları arasında Türk Ordusundaki kara, deniz ve hava kuvvetlerini nasıl teşkilatlandırdığı ve teçhiz ettiği, savunma sanayisini nasıl oluşturduğu, askerî konularda çıkarılan yasaların neler olduğu, uygulanan ikmal planları araştırılmıştır.İkinci bölümde 1 Eylül 1939 tarihinde Almanya'nın Polonya'ya saldırısından itibaren 22 Haziran 1941'de Almanya'nın SSCB'ye saldırısına kadar geçen dönem içerisinde Türkiye'nin izlediği aktif tarafsızlık siyaseti ve Türk Ordusunun gelişimi ile yapılan askerî hazırlıklar incelenmiştir. Türk-İngiliz-Fransız İttifak Antlaşması, Türkiye-Bulgaristan ve Türkiye-SSCB Ortak Bildirgeleri ile Türk–Alman Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması, Türkiye'nin tarafsızlık politikasını gerçekleştirmesini sağlayan temel olgular olmuştur. Üçüncü bölümde Almanya'nın SSCB'ye saldırısından 31 Ocak 1943'teki SSCB'nin Alman Ordularına karşı Stalingrad'da verdiği direnişe kadar geçen dönem içerisinde Türkiye'nin izlediği aktif tarafsızlık siyaseti ve Türk Ordusunun gelişimi ile yapılan askerî hazırlıklar incelenmiştir. Dördüncü bölümde Şubat 1943'ten Eylül 1945'te Japonya'nın kayıtsız koşulsuz teslim antlaşmasını imzaladığı tarihe kadar geçen sürede Türkiye'nin izlediği aktif tarafsızlık siyasetinin öngördüğü çerçeve içerisinde Türk Ordusunun askerî hazırlıkları ve modernize edilmesi çalışmaları incelenmiştir. Müttefiklerin yaptıkları toplantılarda hazırlanan planlar doğrultusunda Türkiye'nin savaşa girme ve Müttefik askerlerinin Türkiye'de konuşlandırma istekleri Türkiye tarafından izlenen gerçekçi politika nedeniyle sonuçsuz kalmıştır. Türkiye, ordusunun modern harp silah ve araçları ile yeterince teçhiz edilmesini ön şart olarak ortaya koymuştur. Bu durum savaş süresince devam etmiştir.Aktif tarafsızlık siyasetinin izlenmesini gerektiren sebep, Türk Ordusunun, modern harp silah, araç ve gereçleri, nitelikli insan gücü ve lojistik imkân ve kabiliyetler yönünden yetersizliği gerçeği olmuştur. İkinci Dünya Savaşında Türk subaylarının ve sivil kişilerin hatıraları, Cumhurbaşkanlığı İsmet İnönü Arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Arşivi, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Lalahan Arşivinden temin edilen belgeler Müttefik ve Mihver devletlerin Türkiye'nin askerî yapısı hakkında yaptığı yazışmaları Türk Ordusunun bu durumunu teyit etmektedir.

This study was prepared to reveal the situation of Turkish Army and military readiness within the extent of active neutrality policy when Turkey pursued in World War II. The main strategy of the foreign diplomacy that Turkey followed during the World War II was; protecting Turkey by keeping her out of war without compromising principles of territorial integrity and independence. By using its advantages of strategic location, Turkey, accepted to go to war due to pressure from Allied and Axis countries, yet put forward the reason that its requests of modern warfare weapons and equipments was not met. This situation resulted in gaining time and waiting a condition that Turkey would not needed to go to war.In the first section followed by introduction, international assesment prior to World War II and the situaton of Turkey analyzed. It was mentioned about military structures of countries of World War II and how it shaped by their defence policies. Finally these topic were analyzed; within the Turkish Armed Forces, how army, navy and air branches were organized and equipped between 1923-1939, which are the legislations about military issues, applied supply plans and efforts taken to establish Turkish defence industryThe second section covers the period from 1 September 1939 when Germany attacked Poland untill 22 June 1941 when Germany attacked USSR and examination of developments in theTurkish army and military preparations within active neutrality policy. Turkish-English-French Alliance Diplomacy, Turkish-Bulgarian and Turkish-USSR joint declarations and German-Turkish treaty of Friendship and non-agression were the basic facts to achieve neutrality policy for Turkey.In the third section within active neutrality policy, developments of Turkish army and military preparations between a period of the German attack to USSR and Stalingrad defence against Germans in 1943, 31st January were analyzed. The fourth section covers the period from February 1943 till September 1945 when Japanese Empire surrendered and examination of military preparations of Turkish army and modernization efforts between this period.The intention to pull Turkey into war and deploy Allied soldiers in Turkey in accordance with the plans prepared by Allied countries at their meetings were borted due to the realistic policy which Turkey followed. Turkey declared employing enough modern warfare weapons and equipments for its Army as a prerequisite. This continued during the war.The reason of following Active neutrality policy were because Turkish army was short of modern warfare weapons, equipments, vehicles, qualified manpower and logistic capabilities. Memoirs of Turkish officers and civilians in the World War II and documents from Presidency İsmet İnönü Archives, Prime Ministry Republic Archives, Turkish General Staff ATASE Archives, Navy Command Lalahan Archives plus correspondences of Allied and Axis Countries about Turkey confirmed the situation of Turkish Army.