İstiklal Harbi`nde Türk askeri sağlık hizmetleri

Abstract

Askeri sağlık hizmetleri, askerlerin sağlığını korumak, hastalandıklarında veya yaralandıklarında tedavilerini yapmak ve ordunun sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı çalışmaların tamamıdır. Tarih boyunca Türk ordularında sağlık hizmetleri konusuna önem verilmeye gayret edilmiş, ancak verilen hizmetin yeterliliği dönemin koşullarına göre değişme göstermiştir.Bir zaferin kazanılmasında askeri plan ve savaş kabiliyetinin yanı sıra iyi hazırlanmış bir sağlık hizmeti organizasyonu da şarttır. Selçuklular ve Osmanlılar döneminde ordulara sağlanan sağlık hizmeti desteği en ileri seviyeye çıkmıştır. Ancak Osmanlı İmparatorluğu'nda başlayan gerileme ile birlikte 17. yüzyıldan itibaren sağlık alanında da gerileme başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde savaşlarda karşılaşılan sağlık sorunlarının çözümü için tıp okullarının kurulması, Kızılay'ın devreye sokulması ve Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nin açılması gibi bazı tedbirlerin alındığı görülmektedir. Fakat alınan tedbirlere rağmen savaşlarda sunulan sağlık hizmetleri bir türlü istenen düzeyde olmamıştır.Ancak İstiklal Harbi'nden hemen sonra hazırlanan Sıhhi Rapor ve dönemin arşiv belgeleri dikkate alındığında Milli Mücadele süresince, kıt kaynaklar ve yetersiz sayıdaki sağlık personelinin oldukça etkin bir şekilde kullanıldığı ve başarılı bir sağlık hizmetinin verildiği anlaşılmaktadır. Harbin hemen başında bir sıhhiye teşkilatının kurulması, sağlık teşkillerinin düzenlenmesi, sıhhiye bölükleri ve hastaneler kurulması, personel eksikliğinin giderilmesine yönelik alınan tedbirler son derece önemlidir. Bunların yanı sıra İstiklal Harbi'nde en büyük başarı bulaşıcı hastalıklarla mücadele alanında gösterilmiştir. Kurulan temizlik merkezleri, aşı üretilmesi ve tatbiki, yapılan tedaviler ve beslenme konusundaki düzenlemeler sayesinde bu hastalıkların askerin savaşma gücünü yok etmesi engellenmiştir.Anahtar Kelimeler: Askeri Sağlık Hizmetleri, İstiklal Harbi, Kızılay, Sıhhi Rapor, Arşiv Belgeleri.

Military health services are all the planned actions to protect health, to cure the soldiers when they get sick or wounded and to raise health status of military personnel. Turkish armies had tried to give importance on health services throughout history on the other hand the qualification of the service altered by the conditions of the period.Not only military plan and battle capability but also well organized health service is necessary to win a war. During Seljuk and Ottoman periods reinforcements of health services to the armies were raised to the maximum level. However the beginning of Ottoman regression in the XVII th century caused the start of health field regression. During the last period of Ottoman Empire it was observed that medical schools were founded, the Red Crescent activities are called out and Gülhane Military Medical Academy was founded to solve health problems in the battle field. Despite the precautions taken, health services in the battle ground were not sufficient enough.The Medical Report which had been recorded soon after the Turkish War of Independence and archive documents of the period were analyzed for this study, it is inferred that during National Struggle, scarce resources and inadequate number of health personnel were used productively and successful health service were given to army. At the beginning of the war, medical organization was founded, health organizations were formed, medical companies were charged, hospitals were built, and precautions for inadequate number of health personnel were of utmost. The most important success was the struggle with contagious disease during the Independence War. Through hygiene centers established, production of vaccines and its application, treatments applied and arrangements on nutrition have all impeded the annihilation of the fighting power of the soldiers out of these diseases. Key words: Military Health Services, the Turkish War of Independence, the Red Crescent, Medical Report, Archive Documents.