Osmanlı`dan Cumhuriyet`e Mekteb-i Mülkiye (1859-1960)

Abstract

Osmanlı Devleti'nde reform hareketlerinin temel gerekçelerinden olan idari alandaki aksaklıklar ve modernleşmeyi gerçekleştirecek nitelikli insan sermayesinin olmayışı, devlet adamlarını eğitim reformlarına yöneltmiştir. Bu tarihsel süreçte kuruluşu gerçekleşen Mekteb-i Mülkiyeyi aynı dönemde kurulan diğer eğitim kurumlarından ayıran en önemli nokta, devlet adamlarının idari reformları yürütecek kadroların bu okul sayesinde yetiştirileceği yönündeki beklentileriydi. Mekteb-i Mülkiyenin kuruluşu, Osmanlı Devleti'nin modernleşme hareketinin özgün bir unsuru olmaktan ziyade, 19. yüzyılda Kıta Avrupası'nda görülen idari reform pratiğinin zorunlu kıldığı yeni yönetici-memur tipinin yaratılması için gündeme gelen yöneticilik okullarının Avrupa'da giderek yaygınlaşmasının Osmanlı Devleti'ndeki bir yansıması olarak düşünülmelidir. Asırlar boyunca patrimonyal yönetim anlayışıyla idare edilen Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıla gelindiğinde geleneksel devlet yönetimi ile çağdaşı olan Avrupalı devletler karşısında tutunamayacağı anlaşıldığından devlet işlerinin yeni bir anlayışla yürütülmesi gerektiği fikri giderek yaygınlık kazanmıştır.Osmanlı Devleti'nde merkezi idarenin uzak taşra vilayetlerinde giderek daha görünür kılınması ve yerel güçlerin tasfiye edilmesi şeklinde ortaya çıkan merkezileşme olgusu, her şeyden önce yeni tip yöneticilerin yetiştirilmesi hususunu kaçınılmaz bir şekilde gündeme getirmiştir. İngiltere'de Civil Service College ve Fransa'da Ecole Nationale d'Administration gibi eğitim kurumlarıyla aşağı yukarı aynı döneme denk gelen Mekteb-i Mülkiye, temelde devlet görevlerinin vasıflı memurlara emanet edilmesi güdüsüyle kurulmuştur. Bu anlamda, 19. yüzyılda Avrupa'da ve doğal olarak Osmanlı Devleti'nde idare anlayışının giderek yasal-ussal bir zemine oturmasından ayrı düşünemeyeceğimiz Mekteb-i Mülkiyenin kuruluşunu, Türk idare tarihinde modernleşme paradigmasının temel dinamiklerinden biri olarak tarif etmek abartılı bir yorum olmayacaktır.Anahtar Kelimeler: Mekteb-i Mülkiye, Siyasal Bilgiler Fakültesi, merkezileşme, modernleşme, kamu yönetimi,

In the Ottoman Empire, the administrative disruptions and the lack of qualified person to realize the modernization, which are the main reasons for the reform movements, have led statesmen to education reforms. The most important point distinguishing Mülkiye the Civil Service School from the other educational institutions established in the same period in this historical process was the expectation of the statesmen that the staff to carry out the administrative reforms would be trained by this school. The establishment of the Mülkiye should be considered as not only an specific element of the modernization movement of the Ottoman Empire but also as a reflection of the increasingly becoming widespread of the management schools in Europe for the creation of a new type of managerial officer required by administrative reform practice in continental Europe in the 19th century. The idea that the state affairs should be carried out with a new understanding became widespread in the 19th century because it was understood that the Ottoman Empire governed by patrimonial administration for centuries could not hold up against the contemporary European states with the traditional state administration. Central administration in the Ottoman Empire becoming increasingly visible in distant provinces and the centralization fact emerging as the dismantling of local forces have inevitably brought about the training of new types of managers before anything else. The Civil Service School, which is roughly coinciding with the educational institutions such as Civil Service College in England and Ecole Nationale d'Administration in France, was mainly founded with the motive of entrusting state officials to the skilled civil servants. In this sense, it would not be an exaggeration to describe the establishment of the School of Administration, which we cannot consider apart from the fact that the understanding of administration in Europe and as a matter of course in the Ottoman Empire has become increasingly legal-rational in the 19th century, as one of the basic dynamics of the modernization paradigm in the history of Turkish administration.