İlaç etken maddelerinin formülasyonlarda yer alan yardımcı maddeler tarafından sorpsiyonu üzerine araştırmalar

Abstract

132 7. ÖZET İlaç formülasyonlannda yardımcı maddelerin etken maddelerle birarada gittikçe artan çeşitlilikte ve miktarlarda kullanımlarıyla birlikte ilaç - yardımcı madde etkileşmeleri çerçevesinde formülasyon düzenlemeleriyle ilgili problemler de yoğunlaşmaktadır. Fiziko kimyasal etken madde - yardımcı madde etkileşimi kapsamındaki adsorpsiyon olayı, ilacın imalatı, saklanması ve kullanımı sırasında ortaya çıkabilmekte ve formülas- yonda yer alan etken maddelerin adsorban özellikteki yardımcı maddeler tarafından ad- sorpsiyonuna bağlı olarak ilaçların stabilitesi ve terapötik etkinliklerinde değişiklikler meydana gelebildiği gibi, biyoyararlammlan da azalmaktadır. Çalışmamızda, prokain HC1, efedrin HC1, kafein ve metilen mavisi olmak üzere dört farklı etken maddenin ilaç formülasyonlannda, adsorban özellik gösteren yardımcı maddelerden talk, kaolin, mikrokristal selüloz, etil selüloz, kolloidal silisyumdioksit ( Aerosil 200 ) ve Carbopol 934 bulunması veya bu etken ve yardımcı maddelerin ayrı formülasyonlarda yer alıp, bir arada kullanımları halinde, bunlar arasında sorpsiyon olayının söz konusu olup olmadığının ve hangi oranda olduğunun in vitro olarak incelen mesi amaçlandı. Etken maddelerin adsorpsiyonlan, distile su ile optimum dayanıklılık göster dikleri pH ortamlarında incelendi ve kullanılan etken maddelerden efedrin HC1 ve kafein inceleme şartlan altında hiç adsorpsiyona uğramazken, prokain HC1 ve metilen mavisi ' nin yardımcı maddeler tarafından önemli miktarlarda adsorbe edildikleri görüldü. Elde edilen sonuçların çeşitli izotemlere uygunluğu araştmldı ve ortaya çıkan adsorpsiyonun hangi izoterme uyum gösterdiği saptandı. Prokain HC1 ve metilen mavisi ' nin adsorpsiyonunun daha çok Langmuir adsorpsiyon izotermine uyum sağladığı görüldü. Oluşan adsorpsiyon miktannın boyutlarını ortaya koymak ve kullanılan yardımcı maddeler arasında bir karşılaştırma yapmak amacıyla yardımcı maddelerin adsorpsiyon kapasiteleri hesaplandı ve Aerosil 200 ' ün en yüksek, etil selülozun ise en düşük adsorpsiyon kapasitesi gösteren madde olduklan bulundu. Yardımcı maddelerin partikül büyüklükleri ile adsorpsiyon özellikleri arasındaki ilişkiyi de ortaya koymak üzere yapılan partikül büyüklüğü analizlerinde Aerosil 200 ' ün en küçük, etil selülozun ise en büyük partikül çapma sahip yardımcı madde olduklan görüldü.Aerosil 200 ve etil selüloz için partikül büyüklükleri ile adsorpsiyon kapasiteleri arasmda bir korelasyon söz konusu iken, diğer yardımcı maddelerde aynı parelellik görülmemiştir. Sonuç olarak, bir kısım etken maddenin adsorban özellik gösteren çeşitli yardımcı maddeler tarafından adsorpsiyona uğramalan ile stabilitelerinde, terapötik etkinliklerinde ve biyoyararlammlannda önemli değişiklikler oluşacağı anlaşılmıştır.

133 8. SUMMARY With increasing in variation and amounts of use of combinations of drugs and excipients in drug formulations, the problems related to formulation arrengements increase due to the drug - excipient interactions. As a physico - chemical drug - excipient interaction, adsorption phenomena can takes place during preparation, storage and administration of drug and some changes may occur in stability and therapeutic efficacy of drugs and the bioavailabilities decrease as well due to the adsorption of drug by excipients having adsorbent properties. The purpose of this study is to investigate by in vitro method whether a sorption phenomena took place and in which ratios it occured when excipients talc, kaolin, microcrystalline cellulose, ethly cellulose, Aerosil 200, Carbopol 934 having adsorbent properties are present in the formulations of drugs containing procaine HC1, ephedrine HC1, caffeine and methylene blue or when excipients are taken concomitantly with these drugs while they are present in different formulations. The adsorption of drugs is investigated both in distilled water and at pH values where the drugs showed optimum stabilitiy. Among the drugs used, under the investiga tion conditions, ephedrine HC1 and caffeine are found not to be adsorbed while procaine HC1 and methylene blue are adsorbed to a significant extents. The fitnesses of results obtained to various adsorption isotherms are investigated and the type of the isotherms that the adsorption fitted is determined and is found that the adsorption of procaine HC1 and methylene blue in all cases obeyed the Langmuir isotherm. In order to determine the dimensions of extent of adsorption and to make comparison between the excipients, the adsorption capacities of excipients are calculated and Aerosil 200 is found to possess the highest adsorptive capacity while ethyl cellulose possesed the lowest. In order to determine the relationship between the adsorption capacities and particle sizes of excipents, the particle sizes of excipients analized. Aerosil 200 is found to have the smallest particle size while ethyl cellulose is found to have the biggest. While for ethyl cellulose and Aerosil 200 there was a direct correlation between the particle sizes and adsorption capacities however, the same parellellism is not seen at other excipients. As a result, it was understood that with the adsorption of some drugs by various excipients important changes would come into existence in their stabilities, therapeutic efficacies and bioavailabilities.