Türkiye`de yetişen ephedra türleri üzerinde bir araştırma

Abstract

- 116 - GZET Bu çalışmada Türkiye'de yetişen Ephedra major Hast,, E.campylopoda C.A.Mey. ve E.distachya L. nin morfolojik özel likleri ve dalların anatomik yapısı ile efedra alkaloitleri nin total miktarında, türlere ve mevsimlere göre Dİuşan de ğişmeler araştırıldı ve aktiviteden sorumlu başlıca bileşik ler olan efedrin ve psödoef edrinin türlerdeki bulunuşu karşı laştırıldı. E.campylopoda ' da dallar, kumluk arazide yayvan, du varlarda yetişenlerde ise kıvrık ve sarkıktır; yaprak kını çanak şeklinde ve kısadır; boyuna kesildiğinde dalın öz kıs mı beyaz renklidir. Erkek çiçek durumu küçük 7-8 çiçeklidir, dişi çiçek durumları daha çok grup halinde bulunur; meyva bü yük pembe-kırmızı renkli ve 2 tohumludur. E.distachya ve E. ma jor ' da dallar dik, sert, öz kıs mı açıkkahverengidir ; E. ma jor ' da' sekonder dallanma hem subba- sal hem yukarı taraflardadır (distachya ' da yalnız subbasal); dallar birbirine yakın sık, ince ve yeşildir (distachya ' da dallar birbirinden uzak, seyrek, kalın ve sarımsı); yaprak kını tüpsü, 2 mm kadar (distachya ' da 3,- mm), lobları az derin dir (distachya' da daha derin). Erkek çiçek durumları farklı dır, E.distachya1 da bu tür için çok karakteristik, 3 İÜ kıs mî durum görülür, ayrıca çiçekler de çok sayıdadır, Ik-IB ve 8-10 (major ' da çiçek durumu basit, çiçek sayısı 5-6). Dişi çiçek durumları distachya 'da demet halinde toplanmış, major- da ise çoğu kez tek basınadır ve küçüktür. E. ma jor, meyvanın- 117 - küçük ve tek tohumlu oluşuyla E.distachya ' dan ayrılmaktadır. Türlerin incelenmesinde dalların anatomik yapısı da ele alındı. Kostaların ve papillerin belirgin olması E.dis- tachya ve campylopoda için karakteristiktir (major'da yüzey hemen hemen düz); mezokortikal sklerenkima demetleri major'da seyrektir, perimedular sklerenkima demetlerine de rastlanmamak tadır. Botanik incelemeler sırasında bütün organların, kı sımlarının ve karakteristik elementlerin şekilleri de çizi lerek farklar belirtilmeye çalışılmıştır. Fitokimyasal araştırmalar bölümünde, Ankara yakının dan toplanan E. ma jor dallarındaki titrimetrik yolla tayin e- dilen total alkaloit miktarının aylara göre gösterdiği değiş me incelendi ve Temmuz-Ağustos aylarında en yüksek düzeyde olduğu saptandı. Aynı aylarda toplanan örneklerde yapılan tayinlerde E.distachya ve E. campy lop o da ' da da en yüksek dü zeye Ağustos-Ekim aylarında eriştiği görüldü. Bu bulgular li teratür verilerine de uymaktadır. Uç tür, Herba Ephedrae droğunda aktiviteden sorumlu başlıca iki alkaloit olan efedrin ve psödoefedrin bakımından incelendi. Yüksek basınç sıvı kromatograf isi analizleri sonu cu E. major ' un her iki alkaloidi de içerdiği, distachya1 da sa dece psödoef edrinin bulunduğu, campylopoda türünde ise bu ikisi dışındaki alkaloitlerin varlığı gözlendi. Fitoterapötik bölüm sadece literatür araştırmasını kapsamaktadır. Bu araştırma Ephedra türlerinin şimdiye kadar- ııa - olduğu gibi sadece toprak üstü kısımlarının eczacılık bakı mından aktif olmadığını ayrıca köklerinin de hipotansif etki gösterdiği ve bu açıdan da incelenmeye değer olduğunu göster miş oldu.

- J. J. ?/ - SUMMARY The genus Ephedra is represented in Türkiye by three texa: E. major Hast. E.distachya L. and E.campylopoda C.A.Mey. In this research these species are studied from the point of view their morphological characters and the anatomical characters of the branches as well as the alkaloid contents of these species. Variations in the amount of total alkaloid according to the species and seasons, occurance of basic active components, ephedrine and pseudoephedrine are also investigated. Morphologically, branches of E.campylopoda are arched those which grow an walls and are spread out those which found in sands. Leaf-sheats on young branches are short and spreading- cup shaped. Male inflorescence has 7-8 small flowers; female flowers are in groups. Fruit is pinkishred and 2-seeded. Pith of the branches white. In E.distachya and E. major branches are erect and hard, the pith is light red to reddish-brown. In major secondary branches are bath subbasal and at the upper part (in distachya only subbasal), branches are thin, close, dens and green (in distachya branches are apart, sparse, this k and yellow). Leaf- sheats are tubular, 2 mm long (3 mm in distachya), lobes are shallow (deep in distachya). Male inflorescences are quite different in E.distachya one of the 3 partial inflorescence is 8-10 mm long and with 1^-18 flowers while the other two has 8-1D (in E. major inflorescence is simple and with 5-6 flowers). Female- 120 - inflorescences are in 3-5 in distachya and in major are often single and small. Fruit of E..major is small and 1-seeded while Df distachya it is 2-seeded. The anatomical examination of the transverse section of the stems showed characteristics which are good for distinguishing the species. The ribs are distinct in E. distachya and campylopooda epidermis is strongly papillated too (In major the surface of the branches are almost smooth). Epidermal fibers are not lignified in all taxa. Mezocortical fibers and pericyclic fibers are not lignifed in E.campylopoda but are lignified in major and distachya. Perimedular fibers are absent in E. major, but present, in E. distachya and E.campylopoda. During this examinations all characteristic elements, oF plants, organs or their parts are drawn too. In the part of phytochemical investigations alkaloid content of green branches of E.ma jpr from the vicinity of Ankara determined by titrimetric methods monthly; and was found that July-August are the months when the total alkaloid is at maximum. Same results were obtained fur the other two species. Ephedrine and pseudoephedrine were examined by HPLC Results of analysis Df the three species showed that E. major contains ephedrine and pseudaephedrine distachya only pseudoephedrine. But E.campylopoda contains other alkaloids but nat ephedrine and pseudoephedrine.