Türkiye`de yetişen Sternbergia türleri alkoloitlerinin ve antimikrobiyal etkilerinin araştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Türkiye'de yetişen Sternbergia clusiana, S. lutea, S. sicula ve S. candida bitkilerinin alkaloitleri ve antimikrobiyal etkileri incelenmiştir. Kimyasal ve antimikrobiyal çalışmalara geçmeden önce bitkinin botanik özellikleri morfolojik ve anatomik olarak belirlenmiştir. Morfolojik özellikler orijinal çizimlerle tanımlanmıştır. Anatomik çalışmada ise numunelerden kesitler alınmış ve prizma yardımıyla original çizimler yapılmıştır. Bu çalışma sonucu yaprakların tür ayırımında önemli bir karakter olduğu sonucuna varılmıştır: Lamina sekli ve lamina yüzeyi her dört türde de farklı olduğu; S. sicula'da linear ve kanalikulat, S. lutea 'da lanseolat ve kanalikulat, S. candida 'da lor at- lanseolat ve hafif kanalikulat, S. clusiana da ise lorat ve düz olduğu çizimlerle gösterilmiştir. Laminanın orta kısmından alınan enine kesitlerde ise palisat hücrelerinin genelde dikdörtgen görünümlü olmasına 1 rağmen S. sicula özellikle S. clusiana' da kare görünümlü olduğu gösterilmiştir.-112- Fizikokimyasal analizlerde toplanan bitkilerin soğan ve topraküstü kısımları birbirinden ayrılıp, kurutulup toz haline getirilmiş ve etanol ile ekstre edilmiştir. Etanolun uçurulması ile elde edilen kuru ekstredeki recinemsi maddeler seyreltik asitle cüktlirUlmUs ve sulu asitli faz alkalilendirilip kloroform ile tüketilmiştir. Böylece her bitki için total alkaloit ekstreleri hazırlanmıştır. Ekstre lerin ince tabaka kromatografisi ile incelenmesi sonucu bitkilerin toprak Ustu ve toprak altı kısımları alkaloit çeşidi acısından farklı olmadığı, ancak toprak altı kısımların toprak Ustu kısımlara oranla fazla alkaloit içerdiği görülmüş, bunun Üzerine bundan sonraki çalışmalar yalnızca soğanlar Üzerinde yürütülmüştür. Total alkaloit ekstresinde mevcut alkaloitlerin izolasyonu için Üzerinde şimdiye kadar hiç çalışma bulunma yan S. clusiana bitkisine ait ekstre kullanılmış diğer bit kilere ait ekstrelerin bileşimi bu tür ile kıyaslanmak suretiyle belirlenmiştir. S. clusiana ekstresinde mevcut alkaloitlerin izolasyonu ve saflaştırılması için kolon kromatografisi, preparatif ince tabaka kromatografisi ve kristallendirme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bu yöntemlerle saflaştırılan alkaloitlerin yapıları spektroskopik yöntemlerle (UV, İR, ^H-nmr ve EIMS) aydınlatılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda LYCORINE-tipi alkaloitlerden Lycorine, CRININE-tipi alkaloitlerden-113- Haemanthamine ve 6&-p hydroxyhaemanthamine ile TAZETTINE- tipi alkaloitlerden Tazettine elde edilip yapıları aydınlatılmıştır. 6&<,P hydroxyhaemanthamine lycorine, haemanthamine ve tazettine alkaloitlerinin S. clusiana ve S. Candida' daki varlığı ilk kez bu çalışmada açıklanmaktadır. Elde edilen alkaloitlerden majör alkaloit olan Lycorine ve 6^3- hydroxyhaemanthamine 'in in S. clusina, S. lutea, S. sicula ve S. Candida soğanlarındaki miktarları Yüksek Basınçlı sıvı kromatograf isi ile tayin edilip sonuçlar değerlendirilmiştir Yine bu türlerin antimikrobiyal etkilerini belirlemek amacıyla soğanların etanollU ekstreleri hazırlanmış ve bazı gram(+) ve gram(-) bakterilerle Candida albicans' a karsı gösterdiği aktivite incelenmiş ve yine bu mikroorganizmalara karsı standart ilaçların gösterdiği aktivite ile mukayese edilmiştir.

-7 - SUMMARY In this study, S. clusiana (Ker-Gawl.) Ker-Gawl. ex Spr engel, S.. Candida Mathew and T. Bay top, 5. lutea (L.) Ker-Gawl. ex Sprengel, S. sicula Tineo ex Guss. growing in Turkey, have been investigated for their alkaloidal contents and antimicrobial activities. The botanical characteristics of plants were morphologically and anatomically determined before any chemical and antimicrobial studies. The morphological characteristics were defined with original drawings. As for the anatomic study, some sections were cut to samples from prepare original drawings by means of the prism. This examination revealed that the typical diversification of leaves considerably varies; the lamina shape and lamina surface are different in each of four species, i.e. linear and canaliculate in S. sicula, lanceolate and canaliculate in S. lutea, lorate-lanceolate and slightly canaliculate in S. Candida and lorate and straight in S. clusiana, which were represented in drawings. The cross-sections taken from the midst of lamina revealed that the palisade cells were usually rectangular, but square in S. sicula and particulary in S. clusiana.-115- Aerial and underground parts of the plants were seperated from each other, dried, powdered and were extracted with ethanol. The dry residue obtained by evaporation of the solvent was taken into acid, made alkaline and extracted with chloroform. In this way total alkaloidal extracts were prepared for each plant. The thin layer chromatography applied on extracts showed that the aerial and underground parts of plants did not vary, but the underground parts contained higher rates of alkaloid compared to the aerial parts, thus, further works were only canalized towards the bulbs. For isolation of the existing alkaloids total alkaloidal extract of S. clusiana was used, on which no study had been reported earlier. Alkaloid composition of other species were determined by comparison with S. clusiana. Column and preparative thin layer chromatography and also chyrystallization were utilized for the purification of the alkaloids present in the total alkaloidal extract of S. clusiana. The structures of the pure alkaloids thus obtained were elucidated by using spectroscopic methods (UV, IR, *H- nmr, EIMS). As a result of these examinations and studies, Lycorine, belonging to LYCORINE-Type alkaloids; Haemanthamine and 6K,f3-hydroxyhaemanthamine, belonging to-116- CRÎNINE-Type alkaloids, and Tazettine, belonging to TAZETTINE-Type alkaloids were isolated from the bulbs of S. clusiana. 6 ^, P^hydroxyhaemanthamine, lycorine, haemanthamine and tazettine were reported for the first time in S. clusiana and S. Candida. The amounts of lycorine and 6*Ç3 hydroxyhaemanthamine, the major alkaloids, amongst such obtained alkaloids, in S. clusiana, S. lutea, S. Candida and S. sicula bulbs were determined by High Pressure Liquid Chromatography and results were evaluated. In order to determine the antimicrobial effects of the species, ethanol extracts of bulbs were prepared to evaluate their activities aganist some gram(+) and gram(-0 bacteria and Candida albicans, so that the activity of standart drugs aganist such microorganisms could be compared.