Safkan Arap kısraklarda dölverimi özelliklerinin araştırılması

Abstract

Bu araştırmada; Safkan Arap kısraklarda en uygun tohumlama ayı, servis periyodu ve buna etki eden faktörler, gebelik ve doğum oranı, gebelik süreleri, gebelik süresine etki eden faktörler, taylarda yaşama gücü, abort ve ölü doğum miktarı gibi en önemli döl verimi özelliklerini tesbit etmek ve Arap atı yetiştiriciliğinde en önemli sorunların başında gelen döl verimine ilişkin sorunlara ışık tutmak amacı ile yapılmıştır. Araştırmanın materyalim ; Anadolu Tarım İşletmesinde yetiştirilen, 1990, 1991, 1992 ve 1993 yıllan aşım mevsiminde tohumlanıp 1991, 1992, 1993 ve 1994 yıllan doğum mevsiminde dol verimleri incelenen 430 baş Safkan Arap kısrak oluşturulmuştur. Doğum aralığı 5-8 ve 9-12 yaş grubunda benzer değerler 12 > yaş grubunda ise biraz daha uzun olarak hesap edilmiştir. Gruplar arası farklar da istatistiki yönden önemsiz bulunmuştur. Doğum ile doğum soması ilk östrus (bilinci tohumlama) arasındaki ortalama süre yaş gruplarında ortalama 17.2 ile 19.0 gün arasında bir değişim göstermiş ve ortalama değerler arasındaki farklar da istatistiki yönden önemsiz çıkmıştır. En kısa servis periyodu 5-8 yaş grubunda, en uzun ise 12 yaş ve 12 yaşından büyük kısraklarda hesap edilmiştir. Yaş gruplan arasındaki farklar da istatistiki yönden önemsiz olup kısrak yaşının servis periyodu süresini önemli ölçüde etkilemediği saptanmıştır. Kısraklann yaşlan dikkate alınmadan değişik aylarda doğuran kısrakların servis peıiyodlan arasında istatistiki yönden önemli farklar tesbit edilmiştir (p < 0.05).55 En uzun servis periyodu, ortalama 38.6 gün ile Şubat ayında doğum yapan kısraklarda, en kısa servis periyodu da ortalama 15.5 gün ile Mayıs ayında doğum yapan kısraklarda şekillenmiştir. Laktasyonda olan ve olmayan kısraklarda, diğer bir deyişle her sene muntazam olarak doğuran ve doğurmayan kısraklarda bir gebelik için yapılan ortalama tohumlama sayılan benzer değerler olarak hesap edilmiş ve her yıl için ayrı ayrı yapılan ikili karşılaştırmalarda da gruplar arası farklar istatistiki yönden önemsiz çıkmıştır. Doğumdan sonraki ilk östrusta tohumlanan kısraklarda gebelik oranı % 82, doğumdan sonraki ilk östrusta tohumlanmayıp 15 Şubat'a kadar bekletilen ve bu tarihten sonraki ilk östrusta tohumlanan kısraklarda ise % 86.9 olarak bulunmuştur. Bu iki gebelik oram arasındaki fark istatistiki yönden önemsiz çıkmıştır. Dört yıl içinde gebelik oranları % 80.6 ile 85.2 arasında değişmiştir. Gebelik oranına yıllann etkisi istatistiki önem taşımamıştır. Kn düşük gebelik oranı % 74.6. ile Şubat ayında tohumlanan, en yüksek ise % 86. 1 ile Mart aynıda tohumlanan kısraklarda tesbit edilmiş ve gebelik oranlan bakımından tohumlama aylan arasındaki farklar istatistiki yönden önemsiz çıkmıştır. Yaş gruplarına göre gebe kalan ve doğuran kısrak oranı en yüksek 5-8 yaş grubunda bulunmuş (% 87.4 ve 82.4), bu oranlar kısrakların yaşı ilerledikçe azalmış ve en düşük oranlar da 12 yaş üzerindeki kısraklarda tesbit edilmiştir (% 70.7 ve 62.3). Bununla beraber, gerek gebe kalan ve gerekse doğuran kısrak oranlan arasında faiklar istatistiki yönden önemsiz çıkmıştır.56 Yıllar üzerinden saptanan doğum oranlan benzer değerler olarak çıkmış, oranlar arasındaki faiklar da istatistiki önemde bulunmamıştır. Kısrakların ortalama gebelik sürelerine, yılların etkisi istatistiki yönden önemsiz çıkmıştır. En uzun ortalama gebelik süresi 5-8 yaş grubu kısraklarda hesap edilmiş (335.6 ± 9.3 gün), kısrakların yaşlan arttıkça gebelik süresi, istatistiki önemde olmasa bile, azalmış ve en kısa ortalama gebelik süresi 12 ve yukarı yaş grubundaki kısraklarda 333.6 ±7.5 gün olarak tesbit edilmiştir. Kısrak yaşının gebelik süresini önemli ölçüde etkilemediği saptanmıştır. Erkek tay doğuran kısraklarda ortalama gebelik süresi, dişi tay doğuranlara göre uzun çıkmasına karşın, aradaki faik istatistiki yönden önem taşmamıştır. Tayların doğum ağırlıkları arttıkça, analarının gebelik sürelerinin uzadığı tesbit edilmiş, 36-40 ile 41-45 kg ağırlık grupları arasındaki fark ile 46-50 ile 50 > ağırlık grupları arasındaki farkın istatistiki yönden önemsiz olmasına karşın 36-40 ve 41-45 kg ağırlık grupları ile 46-50 ve 50 > ağırlık grupları arasındaki farklar istatistiki yönden önemli çıkmıştır (p < 0.05). Taylarda abort-ölü doğum oram % 5.8 ile en düşük 1991 yılında ve en yüksek ise % 10.9 ile 1994 yılında bulunmuş, yıllara göre abort-ölü doğum oranında istatistiki yönden önemli düzeyde bir değişim olmamıştır. Anahtar kelimeler : Arap, kısrak, döl verimi

The most important fertility traits such as the most convenient mouth for service, period of service, conception rates, foaling rates, gestation periods, rates of survival in foals, rates of abortions and stillbirths, factors affecting these traits and solutions to the problems were studied in the Arabian mares bred at the Anatolian Agricultural Enterprise. The breeding records of 430 Arabian mares taken during the years of 1990-1994 were evaluated in tliis study. The findings were as follows: The foaling intervals between the 5-8 and 9-12 ages groups were found to be similar and longer in the group older than 1 2, but differences between the groups were not significant. The mean values for the first servicing periods changed between 17.2 and 19 days, being shorter in the younger and longer in the older groups. Rut differences were not significant. When considering the foaling months, in exception of mare's age, the differences in the first servicing periods were found to be significant (p < 0.05). The meen values were 15.5 days in mares foaling in may and 38.6 days in mares foaling in february.58 The number of insemination for each conception were found to be similar in lactating and in non-lactating mares. The mean values for the gestation rates during the 4 years studied, were found to be 80.6 % as the lowest and 85.2 % as the îüghest. The differences between the years were not significant. The lowest conception rates occured in mares inseminated in February (74.6 %) and the îüghest in March (86.1 %). The differences between the mean values of the months were not significant. The conception and the foaling rates were highest in the 5-8 age group, being 87. 4 % and 82.4 % respectively. These rates reduced as the age of mares increased being the lowest 70.7 °b and 62.3 % respectively in the mares older than 12 years of age. Rut the differences between the age groups were not significant. The means of the gestation periods in the youngest (5-8 age group) and in the oldest (older than 12 years of age) groups were 335.6 ± 9.3 days and 333.6 ± 7.5 days respectively. The effects of the years an the gestation periods were not significant. Although the gestation periods were longer in the male foals than the femails, the difference found to be insignificant. The birth weight of the foals increased as the gestation period increased. There was no significant differences between 36-40 kg and 41-45 kg birth weigth groups and also between 46-50 kg and 50 > birth weigth groups.59 But the difference between 36-40 kg, 41-45 kg and 46-50 kg, 50 kg > group were found to be significant ( p < 0.05). The abortions and stillbirth rates were the lowest in 1991 as 5.8 % and the highest in 1994 as 10.9 %. Hie differences between the years were not significant. Key Words : Arabian marcs, fertility traits.