Türkiye`de yetişen Asparagus (Kuşkonmaz) türleri üzerinde farmasötik botanik yönünden araştırmalar

Abstract

ÖZET Türkiye'de Yetişen Asparagus Türleri Üzerinde Farmasötik Botanik Yönünden Araştırmalar Bu çalışma, ülkemizde doğal olarak yetişen Asparagus (kuşkonmaz) türleri üzerinde yürütülmüştür. Her türün morfolojik, anatomik, kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri çalışılmıştır. Morfolojik çalışmalarda, türleri birbirinden kolaylıkla ayırmak için yeni bir anahtar hazırlanmış, her türün deskripsiyonu yapılıp, orijinal resim ve çizimlerle bitkiler tanıtılmıştır. Ayrıca, her türün herbaryum kayıtlarından ve Türkiye Florası'nda belirtilen lokalitelerinden yararlanılarak ülkemizde yayılışını gösteren haritalar çıkarılmıştır. Bu çalışma sırasında, bilim dünyası için yeni olan bir tür ve bir alt tür tanımlanmıştır. Her türün kladot, gövde ve köklerinden alınan enine kesilerin çizimleri yapılmış, ayrıca mikroskoptan çekilen fotoğrafları da verilmiştir. Bu çizim ve fotoğraflardan yararlanılarak bitkilerin kladot, gövde ve köklerinin anatomik özellikleri belirlenmiştir. Kimyasal çalışmalar saponozitler ve sabit yağlar olmak üzere iki farklı grup üzerinde yapılmıştır. Herba ve rizomların taşıdığı saponozitler teşhis edilip, saponozit aglikonları İTK yardımı ile saptanmıştır. A. acutifolius, A. aphyllus subsp. orientalis, A. officinalis, ve kültür bitkisinin rizomlarının steroidal sapogenol olarak diosgenin taşıdığı, ayrıca bütün türlerin herba ve rizomlarında (3-sitosterol ve stigmasterol (steroller) belirlenmiştir. Tohumlarda bulunan sabit yağın yağ asitlerinin metil esterleri hazırlandıktan sonra GSK-MS ile yağ asiti bileşimi belirlenmiştir. İncelenen Asparagus türlerinin tohumlarından elde edilen sabit yağın oleik ve linoleik asitlerce zengin olduğu görülmüştür. 186Herba ve rizomlardan ayrı ayrı hazırlanan alkollü ve kloroformlu ekstrelerin antibakteriyal ve antifungal etkileri çalışılmıştır. Bazı türlerin Gram (+) bakterilere karşı etkili olduğu belirlenmiştir. Çalışılan türlerin Gram (-) bakterilere ve Candida albicans' a karşı etkisiz olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler : Asparagus, morfoloji, anatomi, sapogenin, yağ asidi, mikrobiyoloji 187

SUMMARY Studies on Asparagus Species (Liliaceae) Growing in Turkey From the Point of Pharmaceutical Botany This study was conducted on the species of Asparagus. Morphological, anatomical, chemical and microbiological features of each species was studied. In morphological studies; a new key was prepared to distinguish the species from each other, the description of each species was done and the taxonomic characters of the species were explained by the original photographs and drawings. In addition; the maps showing the distribution of each species in Turkey were produced by using the records in the herbarium and the localities that stated in Flora of Turkey. During this work, a species and a subspecies were defined as a new to the science. Transverse sections of the cladotes, stems and roots of each species were drawn and were photographed. The anatomical features of these organs were determined by the help of these drawings and photographs. The chemical works were realised under the two main titles; saponins and fixed oils. The saponins of the aereal parts and rhizomes were identified and the aglikones of saponins were determined by TLC (Thin Layer Chromatography). It was determined that the rhizomes of A. acutifolius, A. aphyllus subs, orientalis, A. officinalis and the cultivated plant were carried diosgenin as a sapogenol and also p-sitosterol and stigmasterol (as sterol) were identified in aereal parts and rhizomes of all species. After preparing the methyl esters of the fatty acids of the fixed oils included in the seeds, the fatty acid composition were determined by GLC-MS. 188It was observed that the fixed oil which was extracted from the seed of the examined species of Asparagus was rich in oleic and linoleic acid content. The antifungal and antibacterial effects of alcoholic and chloroform extracts of the aereal parts and rhizomes which prepared seperately were also studied. It was observed that some species are effective on Gr (+) bacteria. It was also determined that the examined species are effective on Gr (-) bacteria and Candida albicans. Key words : Asparagus, morphology, anatomy, sapogenin, fatty acid, microbiology 189