Yenidoğan ishalli buzağılarda asit-baz dengesi, idrar yoğunluğu ve idrar osmolalitesi ile dehidrasyon derecesi arasındaki ilişkiler ve sıvı sağaltımı uygulamalarının etkinliği

Abstract

60 7. ÖZET Bu çalışmada yaşları 1-30 günlük değişik ırk ve cinsiyette18 ishalli ve 10 sağlıklı kontrol buzağısında; idrar yoğunluğu ve osmolalitesi, kan hematokrit değerleri, kan gazları, kan ve idrardaki üre ve kreatinin düzeyleri ile ishalli buzağılarda gelişen dehidrasyon dereceleri arasındaki ilişkilerin saptanması ve sıvı sağaltımı uygulamalarının bu değerler üzerindeki etkinliğinin araştırılması amaçlandı. İshalli buzağılardan, sağaltım öncesi kliniğe getirildiklerinde alınan kan örneklerinde; hematokrit düzeyleri (% 46.19), kan serumu üre (%107.6 mg) ve kreatinin konsantrasyonları (%1.921 mg) ortalamalarında p<0.01 düzeyinde artış saptandı. Ayrıca asit-baz dengesiyle ilgili kan parametrelerinde; pH değeri (7.111 -log H+), aktüel HC03 (16.380 mmol/L), baz durumu (-12.41 mmol/L), p02 (%25.68 mmHg) ve s02 (%28.52 mg) değerlerinde belirgin azalmalar kaydedildi. Bu durumdaki hastalarda şiddetli metabolik asidozis geliştiği belirlendi. İshalli buzağılarda sıvı kayıpları sonucunda ortaya çıkan orta veya şiddetli derecelerdeki dehidrasyon ve hipovolemi durumlarında böbreklerin, kan plazma seviyesini normal düzeyde tutabilmek ve sıvı kaybını telafi edebilmek için idrar konsantrasyonunu artırdıkları ve atılımını azalttıkları saptandı. Buna bağlı olarak hipertonikleşen idrarda, ortalama idrar yoğunluğu (1.021 gr/cm3) ve osmolalitesi (777.6 mOsm/kg) değerlerinin yükseldiği belirlendi. Böylece idrar yoğunluğu ve osmolaritesi ile sıvı açığı arasında önemli bir ilişki bulunduğu kanıtlandı. Bu arada idrar üre miktarında (%21.26mg) herhangi bir farklılık oluşmazken, kreatinin (%119.2 mg) miktarının arttığı saptandı. İshalli buzağıların klinik bulguları ve dehidrasyon dereceleri dikkate alınarak %8.4 ve %1.3'lük sodyum bikarbonat ve izotonik sodyum klorür çözeltileriyle yapılan parenteral ve oral sıvı sağaltım uygulamaları sonucunda kan ve idrar örneklerinde ölçülen söz konusu değerler büyük ölçüde fizyolojik sınırlara61 ulaştı. Üç hasta buzağı sağaltım uygulamalarına rağmen şiddetli metabolik asidoz, üremi, idrar yoğunluğu ve osmolalite artışı sonucunda ölüme sürüklenirken(%16.7), 15 buzağı iyileşti (%83.3). Sonuç olarak klinik yönden tanı koymanın mümkün olmadığı düşük sıvı kayıplı hafif derecelerdeki ishallerde, klinik olarak tanı konulabilen orta ve şiddetli ishal olgularında, diğer önemli kan parametreleriyle birlikte idrar yoğunluğu ve osmolalitesi değerlerine de bakılarak ishalli buzağılarda prognozun ve dehidrasyon derecesinin tesbit edilebileceği, ayrıca uygun sıvı sağaltımı uygulamalarıyla, buzağıların büyük ölçüde iyileştirilebileceği kanaatine varıldı. ANAHTAR KELİMELER: Yenidoğan Buzağılar, İshal, İdrar Yoğunluğu ve Osmolalitesi, Dehidrasyon, Sıvı sağaltımı.

62 8. SUMMARY IN NEW BORN DIARHOEIC CALVES ACID-BASE BALANCE, THE RELATION BETWEEN URINE DENSITY URINE OSMOLALITY AND DEHYDRATION DEGREES; THE EFFECTS OF FLUID THERAPY APPLICATIONS In this study, there were 1-30 days old, 18 diarrhoeic and 10 healty control calves with different sex and race. The relationships between urine density and osmolality; blood hematocrit values, blood gases; urea & creatinine levels in blood and urine and dehydration degrees growing diarrhoeic calves were detemined. Moreover, it was aimed to search the effects of fluid therapy applications on these values. Before fluid therapy, in blood samples from diarrhoeic calves, an increase of averages of hematocrit levels (46.19 %), blood plasma urea (107.6 %) and creatinine concentrations (1.921 %mg) were defined as p<0,01. In addition, in blood parameters related with acid-base balance such as pH value (7.1 11 -log H+), actual HC03 (16.380 mmol/L), base situation (-12.41 mmol/L), p02 (25.68 mmHg %) and s02 (28.52 mg%) values, a certain decrease was recorded. In this conditions, severe metabolic acidosis developed. It has been understood that the urine concentration was increased and urine excretion was decreased by the kidneys to keep the blood plasma level in the normal limits and to compensate the fluid loss in the situation of middle or severe degree dehydration and hypovolemi caused by fluid loss with diarrheaic calves. Then, an increase in the average urine density (1.021 gr/cm3) and osmolality values are detected in hypertonic urine. So, an important relationship between urine density, urine osmolality and fluid loss was proven. Moreover, no changing in urine urea amount (21.26 mg%) was observed, but the amount of creatinine was increased (119.2 mg%).63 According to the clinic findings and dehydration degrees of diarrhoeic calves, measured blood and urine sample values after the application of oral and parenteral fluid therapy by using the solution of 8.4 % and 1.3 % sodium bicarbonate and isotonic sodium chloride, have greatly reached the physiological limits. Although the application of the therapy, 3 diarrhoeic calves died (16.7 %) because of the severe metabolic asidosis, urine density and rising in osmolality. In contrast to this, 15 calves were treated successfully ( 83.3 %). Consequently, in calves with minimal fluid loss, low degree diarrhea that is impossible to decide a clinic diagnose and in calves with severe and middle diarrhea that can be diagnosed clinically, prognose and dehydration degree can be found by means of urine density and osmolality values as well as other important blood parameters. In addition, it is seen that by the help of the suitable fluid therapy applications, calves can be cured in a large scale. KEYWORDS : Newborn calves, Diarrhea, Urine Density and Osmolality, Dehydration, Fluid Therapy.