Irak Federal Yüksek Mahkemesi

Abstract

2003 yılında Irak'ta siyaset alanında yapılan değişikliklerden sonra IrakFederal Yüksek Mahkemesi kuruldu ve anayasa yargısında merkezî denetim modelibenimsendi. Güvenlik Konseyi'nin 1483 sayılı Kararındaki kanuni yetkileredayanarak Uluslararası Koalisyon Otoritesi tarafından çıkartılan 2004 Yılı GeçiciDevlet İdare Kanunu'na istinaden 2005 yılında ve 30 sayılı Kanunla `FederalYüksek Mahkeme` adında bir anayasa mahkemesi kurulmuştur.Uluslararası Koalisyon Otoritesi'nin görevi bittikten sonra, 2005 yılında -hâlen yürürlükte olan- `Irak Anayasası` çıkarıldı ve kanunların anayasaya uygunluğukonusunda merkezî denetim modelini benimseyen bir anayasa yargısı sistemibenimsendi. Meclisin üçte ikisinin onayı ile çıkarılan bir kanun ile hem FederalYüksek Mahkemenin işleri düzenlenecek hem de mahkemenin yapısını oluşturanyargıçlar, İslam fıkhının uzmanları ve hukuk fakihlerinin sayıları belirlenecektir.Mahkemenin görev ve yetkileri ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan birincisikanunların ve nizamnamelerin Anayasaya uyumunu denetlemek ve anayasametinlerini yorumlamaktır. Diğer görevleri ise merkezî hükümet ile bölgesel ve ilyönetimleri, belediyeler ve mahallî idareler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek,cumhurbaşkanına, başbakana ve bakanlara yöneltilen suçlamalar hakkında kararvermek, Millet Meclisi seçimlerinin nihai sonuçlarını onaylamak ve federal yargınınbölgelerdeki ve illerdeki yargı kurumlarıyla arasındaki yetki anlaşmazlıklarınıçözmektir.Irak Federal Yüksek Mahkemesi adlı bu araştırma dört bölüme ayrılmıştır:Birinci bölümde, anayasa yargısının nasıl ortaya çıktığı, meşruluk tartışmaları veülkelerin hangi modelleri uyguladığı ele alınmıştır.İkinci bölümde, Irak Federal Yüksek Mahkemesi'nin oluşumu ve üyeliksistemi incelenmiştir. Tezin amacı, Irak'ın anayasa yargısını ana hatlarıylaaçıklamaktır. Bu bölümde Mahkemenin üç katagoriye ayrılan üyeleri yargıçlar, İslamfıkıhçıları ve hukuk fıkıhçıları başlıkları altında incelenmiştir. Mahkemenin üyesayısı daha sonra çıkarılacak mahkeme kanunu tarafından belirlenecektir. Mahkemekanunu şimdiye kadar çıkarılmadığından üyelerin sayısı Anayasa çıkarılmadanönceki kanuna göre belirlenmiştir.Üçüncü bölümde ise `Irak Federal Yüksek Mahkemesi`nin Anayasanın 93.maddesinde belirtilen görev ve yetkileri incelendi. Irak Federal YüksekMahkemesi'nin görevlerinin neler olduğu Anayasaya, Mahkeme Kanununa ve 2005yılında mahkemenin kendi çıkardığı iç tüzüğe göre incelendi.Dördüncü bölümde ise mahkeme tarafından alınan kararların niteliğiincelendi; kararların kesinlik ve tüm merciler için bağlayıcı olduğunu açıklandı.Mahkeme tarafından çıkarılan kararların dayanaklarının neler olduğu ortaya konuldu.Mahkeme kararı çıkarılmadan önceki hukuki etkiler incelendi. Daha sonramahkemenin kurulması, görevleri, çalışma usulleri ve kararların uygulanması ileilgili genel bir değerlendirme yapıldı. Mahkemenin oluşma görevlerine ilişkintavsiyeler sunuldu. Bunların en önemlileri: Mahkemenin kurulması ve görevlerinidüzenleyen kanunun ivedikle yasalaştırılması, anayasayı koruyan, merkezî denetimisağlayan bir anayasa mahkemesinin -normal ve idari yargı yetkileri içeren- bazıgörev ve yetkilerinin yeniden gözden geçirilmesidir.

After the changes in the political area in Iraq in the year of 2003, Federal highcourt has been established and centralized control model has been adopted. Aconstitutional court has been established under the name of Federal high court withthe law numbered (30) in 2005 with respect to Iraqi State management law for thetransitional phase which was issued by the international coalition provisionalauthority in 2004 based on the statutory power in the decision numbered (1483) ofsecurity council. After the duty of international coalition provisional authority wasfinished, constitution of Iraq which is still in force was issued in 2005 and aconstitutional judicial system which adopts a centralized control model forconstitutionality of the laws has been adopted. A constitutional court was decided tobe established under the name of Federal high court, a law which was issued with theapproval of two thirds majority of the parliamentary assembly both regulate the courtprocedures and number of the judiciaries, experts in Islamic jurisprudence, and legalscholars that constitute the structure of the court.Duties and authorities of the court are dived into two parts: These are:Constitutional authority to oversee the constitutionality of the laws and regulations ineffect and interpret the provisions of the constitution; the other one is the juridicalpower for settling matters that arise from the application of the Federal laws,decisions, regulations, instructions and procedures issued by the Federal authority,Settling disputes that arise between the Federal government and the governments ofthe regions and governorates, municipalities, and local administrations, settlingaccusations directed against the President, the Prime Minister and the Ministers,ratifying the final results of the parliamentary election and settling competencydisputes between the Federal judiciary and the judicial institutions of the regions andgovernorates.This study was made about the Federal high court. I divided the study intofour sections; the first section includes how the description of constitutionaljurisdiction emerged, the legal foundation and the model that the countries apply forthese jurisdictional transactions. In the second section which is about theorganization of Federal high court in Iraq and the members, we studied the old Iraqconstitutions and constitutional court experiences as a summary. Our aim is toexplain the main frame of constitutional jurisdiction in Iraq. In this section,judiciaries, experts in Islamic jurisprudence, and legal scholars that constitute thestructure of the court were inspected. The number of the court members will bedetermined with the court law which will be issued in the afterwards. We explainedthe law has not been issued yet and the court acts according to the previous lawwhich was issued before the constitution was accepted with the reasons.In the third section, we examined the duties and the authorities of the Federalhigh court which was stated in the (93) provision of the constitution. We determinedthat the court acts in accordance with the constitution, court law and internalregulations that were issued by the court in 2005. In the fourth section, we examinedthe provisions and the decisions that the court made and we analyzed that thedecisions are binding for all the authorities. We already indicated to what extent thelaws that were issued by the court have a legal basis. We examined the legal effectsbefore the court decision is made. Later, we formed our notes and the results relatedto organization of the court, its duties, arranging the relevant transactions andapplying the decisions. We gave our advice for the deficiencies that arise while thecourt is giving decisions and compensation of their mistakes. The most significantones; enacting the law related to the organization of the court and determining theduties immediately and reviewing some of the duties and authorities which includenormal and administrative jurisdictions that are not appropriate for a constitutionalcourt which preserves the constitution and makes centralized control.