Anayasa Mahkemesi iptal kararlarının geriye yürümezliği

Abstract

Dünya ülkeleri tarafından hangi tip anayasa yargısı sistemi benimsenmiş olursaolsun, hukuk devleti ve onun önemli bir unsuru olan anayasa yargısı, demokrasinintemel şartlarından biri olmuştur. Bağımsız ve güçlü bir anayasa yargısınınbulunmadığı bir düzende, devleti teşkil eden yasama, yürütme ve yargı erklerinin etkinbir şekilde işlemesi de mümkün değildir. Ülkemizde anayasa yargısının gün geçtikçedaha da etkin rol üstlenmesi, demokratikleşmeye önemli katkılar sağlamaktadır.Yasama işlemlerini denetleme hususunda asli görevli olan AYM, bununyanında fertlerin ve aynı zamanda tüm devlet kurum ve kuruluşları da dahil olmaküzere anayasal sınırlar içerisinde kalması noktasında da önemli görevler üstlenmiştir.Temel hak ve özgürlüklerin, kuvvetler ayrılığının, mahkemelerinin bağımsızlığının veyargısal denetimin olmadığı bir yönetim, hukuk devleti ilkesini temel ilke olarakbenimsediğini beyan etmiş olmakla hukuk devleti niteliğini kazanamaz. Bu nitelikancak belirtilen unsurların tamamen etkin hale getirilmesi ile kazanılabilir.Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde genel olarak,AYM'nin anayasanın koruyucusu olarak üstlendiği rol, anayasaya aykırılığın ne tür biryaptırımla karşı karşıya olduğu, AYM kararlarının süjeler ve süre bakımından etkileriüzerinde durulmuştur.İkinci bölümde, AYM'nin iptal kararlarının geriye yürüyüp yürümemesihususunun dayandığı hukuki esaslar, öncelikle hukuki güvenlik ve kazanılmış hakkavramı çerçevesinde incelenmiş, geriye yürümenin ve geriye yürümezlik ilkesinindayandığı hukuki esaslar, gai ve lafzi yorum yolu ile ele alınmıştır. Karşılaştırmalıhukukta durum değerlendirmesi yapıldıktan sonra somut ve soyut norm denetimibaşlığı altında hukuk sistemimiz yönünden incelenmiştir.Son bölümde ise, AYM tarafından verilen iptal kararlarının hukuki sonuçları,kararların geriye yürümezliği ilkesi kapsamında, yargı kararları ve doktrindekigörüşler ışığında; yasama, yürütme, yargı organları ile idare, ceza ve özel hukukalanında tek tek değerlendirilmiştir. İptal kararlarının vergi hukukuna bakan yönügeriye yürümezliğin etkisi boyutuyla, kesinleşmiş kararlar ve yürürlükten kaldırdığıyasalar ise AYM ve Danıştay kararları kapsamında ele alınmıştır. İptal kararlarınınzaman bakımından ne gibi bir etki yarattığı konusuna, verildikleri tarihten itibaren vegelecekteki etkisi başlıkları altında kısaca değinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi,Demokratikleşme, Kuvvetler Ayrılığı, Hukuk Devleti, İptal Kararları, GeriyeYürümezlik.

Constitutional state and one of its crucial component, constitutional review, isan important requirement for democracy independent from the type constitutionadopted by the world countries. In a system which does not have an independent andstrong constitutional judiciary system, it is not possible for legislative, executive andjudiciary powers those forms the government to operate efficiently. Constitutionaljudiciary, taking an efficient role, provides an important contribution todemocratization in our country.Besides being assigned to contribute to the legislation process, constitutionalcourt have responsibilities about the individuals and government agencies andinstitutions staying in the constitutional boundries. An administration, lackingfundamental rights of freedoms, seperation of powers, independence of courts, judicialreview would not be called constitutional state by just declaring that it adoptedconstitutional state principle. This qualification can be earned just by having thementioned facts active.This paper consists of three parts. Generally, Constitutional Court's role as theprotector of constitution, kind of sanctions those exist for unconstitutional acts, the viieffects of decisions of Constitutional Court in terms of time and subjects are coveredin the first part.In the second part, judicial principles based on whether retroact ConstitutionalCourt's revoke decisions are studied. Retroaction and retroactivity principles based onjudiciary principles are handled via objective and verbal explanation. After assessmentof the situation in comparative law, under the topic of concrete and abstract norminspection studied in terms of our judiciary system.In the last part, judicial results of decree of nullities of Constitutional Court arestudied within the scope of non-retroactivity principle, in the lights of adjudication andopinions in doctrine, within legislation, execution, jurisdiction organs andadministration, criminal, and private law fields particularly. The subject, the effects ofdecree of nullities in terms of time, is mentioned shortly under the topic of effects bythe time the decision made and in the future.Key Words: Constitutional Jurisdiction, Constitutional Court, Democratization,Seperation of Powers, State of Law, Decree of Nullity, Non-retroactivity