Aydın ili süt sığırcılık işletmelerinde kaynak kullanımında etkinlik derecesi ile örgütlenme ve pazarlama sorunları

Abstract

111 ÖZET Aydın İli Süt Sığırcılık İşletmelerinde Kaynak Kullanımında Etkinlik Derecesi İle Örgütlenme ve Pazarlama Sorunları Bu çalışmada, Aydın ili süt sığırcılık işletmelerinde kaynak kullanımının etkinlik derecesi araştırılmıştır. Bu amaca ulaşmak için ekonometrik modeller aracılığı ile işletmelere ait elde edilen veriler analiz edilmiştir. Aydın ili ve ilçelerinden `Tabakalı Rastgele örnekleme Yöntemi` ile seçilen 89 işletmenin 1996, 1997 ve 1998 yıllarına ait verileri araştırmanın materyalini oluşturmuştur. Söz konusu verilerin analizinde Cobb-Douglas tipi üretim fonksiyon modelinden yararlanılmış ve işletme gruplarına ait mali rantabilite, rantabilite faktörü, masraf-hasıla oranı gibi ekonomik performans kriterleri, tahmini ve fiili üretim değerleri hesaplanmıştır. Araştırma kapsamına alınan işletmeler, hem ölçeklerine göre tıem de ilçelerin coğrafi konumlarına göre oluşturulan bölgeler bazında incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre maliyeti oluşturan masraf unsurları arasında; yüzde 62,60 ile yem ilk sırayı almakta, bunu yüzde 18,81 ile işçilik, yüzde 6,89 ile amortismanlar, yüzde 4,16 ile veteriner hekimlik hizmetleri, aşı ve ilaç giderleri yüzde 2,90 ile bakım onarım, yüzde 2,21 ile genel idare, yüzde 1,67 ite akaryakıt ve yüzde 1,35 ile diğer giderlerinin izlediği tespit edilmiştir. İşletmelerin toplam* gelirleri arasında süt satış geliri yüzde 62,9 ile ilk sırada yer almaktadır. Bunu yüzde 27,3 ile envanter kıymet artışı, yüzde 7,1 ile buzağı ve yüzde 2,7 ile gübre geliri izlemektedir. Tüm işletmelere ait yıllık ortalama süt verimi 4.937 kg olarak hesaplanmıştır. 1996, 1997 ve 1998 yılları itibariyle işletmelerde mali rantabilite oranı ortalama 26,97; rantabilite faktörü 21,17 ve masraf-hasıla oranı ise 1,49 olarak hesaplanmıştır. Regresyon analizi sonuçlanha dayanarak; girdi unsurlarının marjinal değer prodüktivitesi (MDP) yemde 1,2; işçilikte -1,1; amortismanlarda 0,3; veteriner hekim, ilaç ve aşı giderlerinde - 7,5; bakım-onarım giderlerinde -3,4; akaryakıtta -32,9; gehel idare giderlerinde 68,9 ve diğer giderlerde -1,7 olarak bulunmuştur, il genelinde ölçeğin sabit verimi (0,9) tesbit edilimiştir. H'de süt sığırcılık işletmelerinde süt üretiminde kullanılan girdilerin optimum seviyeden uzak kullanıldığı, diğer bir ifadeyle kaynakların kar maksimizasyonuna imkan sağlayan denge noktasından uzak olduğu anlaşılmıştır, il'de ekonomik örgütlenme açısından gelişme geriliği tespit edimiştir. Süt sığırcılık işletmelerinin yüzde 65'i çok amaçlı tarımsal kalkınma kooperatiflerine üyedir. Ancak, işletmelerin yem, damızlık ve kredi gibi ihtiyaçları gerek tercih edilen kooperatif modeli gerekse yönetsel sorunlar nedeniyle karşılanamamaktadır. Mevcut örgütlenme modelinin ihtisas kooperatifleri şekline dönüştürülmesi rasyonel bir davranış olacaktır. Geleneksel bir süt pazarlama zincirinin bulunduğu Aydın ilinde, çiğ süt pazarlamasında toplam aracı marjı ortalama yüzde 44,7; sanayide işlenmiş sütte oluşan pazarlama zincirinde ise aracı marjı ortalama yüzde 63 olarak tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Süt Sığırcılığı, Karlılık, Cobb-Douglas, Pazarlama, Organizasyon

112 SUMMARY The Efficiency of Resource Usage in Dairy Herds in Aydın Province and their Marketing and Organisation Problems Efficiency of resource usage in the dairy herds in Aydın Province was studied in this research. For this purpose, econometrics models have been developed using the data obtained from the dairy enterprises. The data used in this research collected from 89 dairy farms in Aydın between 1996 and 1998 years. The sample farms were selected by employing stratified sampling and each farm was interwieved 36 times during the study. The marginal impacts of some important cost components in the total enterprise revenue were estimated by developing Cobb-Douglas Production Models. The model were re-run for different scales of enterprises (small, medium, large) and for different regions in which the farms operated. The proportion of cost components in the total cost in research were as follows: 62,60 % in feed, 18,81 % in labour, 6,89 % in depreciation cost, 4,16 % in veterinary services, 2,90 % in maintenance cost, 1,67 % in fuel costs, 2,21 % in management and 1,35 % in other costs. Average income distribution observed in these enterprises in 1996, 1997 and 1998 were as follows; milk sales, calf, inventory value increases, manure revenues, 62,9 %, 27,3 %, 7,1 %, 2,7 %, respectively. The average annual milk yield per dairy cattle was 4.937 kg in this study. The ratio of financial rantability, ratability factor and income-outcome ratio were estimated to be 26,97; 21,17 and 1,49 respectively. According to the results of multiple regresion analysis, the marginal product of input factors at feed, labour, depreciation costs were 1,16; -1,13 and 0,31 respectively. Returns to scale in Aydın was 0,9. It was concluded that the effectiveness of resource usage of input factors which are used throughout the production period in dairy cattle enterprises in the province was inefficient, in other words, resource usage point was far away from the equilibrium point of profit maximization. Insufficiencies in marketing and organization process are of the other important causes affecting to the rationalization of these dairy enterprises. In terms of the organisational structure of the enterprises an inadequate technical and financial development have been observed. 65 percent of dairy enterprises studied were the member of multipurpose agricultural cooperatives. However, feedstuff, breeding material and credit requirements of those enterprises have not been overcame by this cooperative model and with it's managerial problems. It's taught that this traditional organisational structure of the cooperatives should be transformed to specified cooperatives. The marketing margin of liquid milk and processed milk in Aydın Province were found to be 44,7 % and 63% respectively. Key words: Dairy cattle, Profitability, Cobb-Douglas, Marketing and Organisation