Ferulago isaurica peşmen ve F. syriaca boiss. (umbelliferae) türleri üzerinde araştırmalar

Abstract

238 ÖZET Ferulago isaurica Peşmen ve F. syriaca Boiss. (Umbelliferae) Türleri Üzerinde Araştırmalar Çalışmamızın amacı Türkiye için endemik bir tür olan Ferulago isaurica ve dar yayılışlı bir tür olan ve birbirlerine morfolojik özellikleri açısından benzeyen F. syriaca türlerinin karşılaştırılmasıdır. Bu amaçla her iki türün morfolojik ve anatomik özellikleri incelenmiş ve benzerlik veya farklılıkları fotoğraflar ve çizimlerle ortaya konmuştur. Her iki türün toprak üstü ve toprak altı kısımları ana etken madde grupları açısından incelenmiştir. Her iki türün köklerinin kloroform fraksiyonu özellikle kumarin bileşimleri açısından incelenmiş ve F. isaurica köklerinden birisi sterol türevi olmak üzere 8 bileşik izole edilmiştir ve yapılan aydınlatılmıştır, izole edilen kumarinlerin hepsi furanokumarin türevidir. Bu kumarin türevlerinden iki tanesi bilim dünyası için yenidir ve tarafımızca maksinin ve okuyamanin olarak isimlendirilmişlerdir. F. syriaca köklerinden ise yine furanokumarin türevi 5 madde izole edilmiş ve bu şekilde her iki türün kök kloroform fraksiyonlarının farkı ortaya konmuştur. Köklerde majör bileşenler oldukları saptanan felamedin ve prantşimgin maddelerinin YBSK ile miktar tayinleri yapılmış ve köklerin bu maddeler cinsinden içerikleri tam olarak ortaya konmuştur. Meyva ve köklerin uçucu yağ bileşimleri de incelenmiş, her iki türde, hatta aynı türe ait değişik organlarda farklılık olduğu görülmüştür. Toprak üstü ve toprak altı kısımlarının farklı solvanlarla hazırlanan ekstreleri ve meyvalar ve köklerden elde edilen uçucu yağlar antibakteriyel ve antifungal aktiviteleri açısından incelenmiştir. Köklerin sulu ekstrelerinin halk arasında afrodizyak olarak kullanımı nedeniyle sözkonusu etki araştırılmış ve özellikle F. syriaca köklerinin sulu ekstresinin erektil disfonksiyonda belirgin şekilde etkili olduğu ortaya konmuştur. Anahtar kelimeler Ferulago, Umbelliferae, furanokumarin, kumarin, felamedin, prantşimgin, afrodizyak, YBSK.

239 SUMMARY investigations on Ferulago isaurica Peşmen and F. syriaca Boiss. (Umbelliferae) Species The aim of this study is to compare two morphologically dose species that grow naturally in Turkey: Ferulago isaurica, an endemic species for Turkey and F. syriaca, a species that has limited distribution. For this purpose morphological and anatomical features of the species have been investigated, similarities and differences have been demonstrated with drawings and photographs. The aerial and underground parts of both species have been analyzed for major active substance groups. Chloroform fractions of roots of both species have been analyzed mainly for their coumarin contents. 8 compounds from F. isaurica, one of which is a sterol derivative have been isolated and their structures have been identified. All of these coumarins are furanocoumarin types. 2 of them have been isolated for the first time, identified and named as maksutin and okuyamanin. From F. syriaca roots 5 furanocoumarin derivatives have been isolated and the coumarin content of chloroform fractions of roots of both species have been put forward. Felamedin and prantschimgin were found to be the major coumarin components and the roots have been analyzed by means of quantitative HPLC for these compounds. The volatile oil contents of fruits and roots of both species have been established and it has been shown that both species have different components. Different extracts of aerial and underground parte and volatile oils of fruits and roots of both species have been tested against some bacteria and fungi for their antibacterial and antifungal activities. Since water extracts of the roots have been used as aphrodisiacs traditionally, this activity were also investigated and it has been found that especially F. syriaca root extract has significant activity on erectile disfunction. Keywords : Ferulago, Umbelliferae, furanocoumarin, coumarin, felamedin, prantschimgin, aphrodisiac, HPLC.