Regional coverage of science centers in Turkey

Abstract

2011 yılında Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu TÜBİTAK desteği ile 2016 yılı itibarıyla tüm büyükşehirlerde, 2023 yılı itibarıyla tüm illerde bilim merkezi kurulmasını kararlaştırmıştır. Mevcut bilim merkezlerinin bütçelerinin yüksek olduğu ve özellikle çevre illerden de ziyaretçi çektiği göz önüne alınarak bilim merkezlerinin öncelikli olarak belirlenecek bölgesel merkezlerde kurulmasına yönelik 2016 yılında ek karar alınmıştır. Bu tezde ek kararda tanımlanan kriterler göz önüne alınarak bilim merkezlerinin Türkiye'deki yerleşim yerlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır ve sonuçları elde etmek için matematiksel modeller tanımlanmıştır. P-ortanca modeli, p-saçınım modeli, ençoktoplam saçınım modeli ve çok kriterli bir yaklaşım uygulanmıştır. P-ortanca ve çok kritlerli yaklaşımı bir araya getiren yeni bir birleşik model önerilmiştir. P-ortanca ve birleşik model illerin nüfus yoğunluğu ve mesafeyi dikkate almaktadır. P-saçınım modeli, ençoktoplam saçınım modeli ve çok kriterli model sadece mesafeyi göz önüne almaktadır. Mevcut bilim merkezlerinin bulunduğu şehirler tüm modellere eklenmiştir. Modeller, farklı p (izin verilen bilim merkezi sayısı) değerleri 5, 10, 13, 15, 20, 25 ve 30 alınarak çözülmüştür. Dört performans kriteri belirlenerek sonuçlar karşılaştırılmıştır. Tüm modeller için seçilen şehirler raporlanmış ve karşılaştırılmıştır. Şu andaki en iyi bilgimize göre bu tez, bilim merkezi yerleşim yerinin belirlenmesi konusundaki ilk çalışmadır.

In 2011, Turkish Supreme Council for Science and Technology decided to establish Science Centers with TÜBİTAK's support in all the metropolitan municipalities by 2016 and in all provinces of Turkey by 2023. Since the budgets of Science Centers are high and they are attracting visitors from other provinces, an additional decision was taken in 2016 to establish Science Centers in prioritized regional centers. The objective of this thesis is to determine the locations of Science Centers in Turkey considering the new criteria defined in the additional decision using integer and mixed integer programming models such as p-median, p-dispersion, and a multicriteria model. A hybrid model was proposed to utilize p-median and multicriteria model together. P-median model and hybrid model take into consideration population density of provinces' and distance criteria. P-dispersion model, and the multicriteria approach take into consideration only the distance criterion. Location of existing five science centers are included in all models. Models are solved for varying p (e.g. number of science centers) values of 5, 10, 13, 15, 20, 25 and 30. Four performance criteria were determined and solutions of the models are compared to each other. Cities selected using different models are compared. To the best of our knowledge, this thesis is the first study about science center location problem in the literature.