Hava aracı kaza ve kırımlarında insan faktörünün araştırılması

Abstract

ÖZETHava Aracı Kaza ve Kırımlarında nsan Faktörünün AraştırılmasıTeknolojideki hızlı gelişmelere paralel olarak havacılık sektörü de özellikle son yıllarda hızla büyümegöstermiş ve uçaklar, dünyada olduğu gibi ülkemizde de insanların daha yoğun bir şekilde tercih ettiğiulaşım aracı haline gelmiştir. Bu gelişmelere ve talebe bağlı olarak kullanılan uçak sayıları ve taşınanyolcu miktarlarının artması çeşitli sorunları da beraberinde getirmiş, rekabet ortamıyla birlikte uçuşemniyeti konusunda zafiyetler meydana gelmeye başlamıştır. Zaten mevcut olmayan emniyet vegüvenlik konusundaki önlemler, iyice yetersiz kalmıştır. Önemli olan, bir kaza ve kırım yaşanmadangerekli önleyici tedbirleri almak ve uçuş emniyetinin devamlılığını sağlamaktır. Bunun için de,uçaklara yapılan yatırımların hiç olmazsa bir kısmının emniyet ve güvenlik sistemleri ile bu çarkıdöndüren insanların (pilot, kule operatörü, teknisyen, yönetici, vs.) eğitimine ve yetiştirilmesineharcanması gerekmektedir. Meydana gelen hava aracı kazaları incelendiğinde, çoğu kazanın çok basitinsan hataları (yanlış okunan uçuş göstergeleri, dalgınlık gibi) neticesinde meydana geldiği görülür.Pilotun da, kule operatörünün de, teknisyenin de birer insan oldukları; onların da duygularının, aileviproblemlerinin, fiziki ve psikolojik problemlerinin olduğu gözardı edildiği sürece de hava aracıkazaları olmaya devam edecektir.Bu çalışmanın amacı, yeni bir kazanın olması beklenmeden, geçmişten ders alarak, kazalarınönlenmesi için insan faktörü üzerinde yoğunlaşılmasını ve alınacak tedbirlerle uçuş emniyetinindevamlılığını sağlamaktır. Bu amaçla uçuş öncesinde uygulanmak üzere bir anket formu ve kazalarınincelenmesinde yardımcı olmak için bir kontrol listesi oluşturulmuştur. Pilotlar başta olmak üzere tümuçuş personeline bu anketin uygulanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Bu anket herhangi birkaza ve kırım durumunda araştırmacılara ışık tutacak ipuçlarını verecek ve kara kutu ile birliktekazanın gerçek nedenlerinin ortaya çıkarılmasına yardımcı olacaktır. Kazaları tarafsız olarakinceleyecek uzmanlardan oluşan bir heyetin teşkil edilmesi gerekmektedir. Bu heyetinoluşturulmasında, objektif olunabilmesi için sistemin dışından da uzman personel ve bilirkişi dahiledilmesine özen gösterilmelidir. Heyet, incelemede nsan Faktörleri Analiz ve Sınıflandırma Sistemi(HFACS) gibi bir araştırma metodunu kullanmalıdır. Heyetin kaza ve kırım araştırması sonucundaelde ettiği sonuçların kamuoyuyla, özellikle de havacılık camiasıyla paylaşılması, varsa yapılanyanlışların ve doğruların ortaya konulması da son derece önemli ve zaruridir.Anahtar Sözcükler: Hava Aracı Kaza ve Kırımı, nsan Faktörü, Kaza nceleme, Pilot Faktörü,Uçuş Mürettebatı.

SUMMARYHuman Factors Investigation on the Aircraft Accidents and IncidentsIn parallel with the rapid technological advancements, the aviation sector has also shown agreat increase recently and, as it is in the world as well as in our country, aircrafts have become anincreasingly preferred transportation vehicle. Depending on these developments and demands, thenumber of aircrafts and transported passengers has risen. The increases on the number and the densityhave brought extensive problems along with it and weaknesses have begun to occur on flight securityalongside the competitive environment. The measures on the security and safety, which are notalready available, have become much more insufficient. What is important is to take the necessarypreventive measures and to maintain the flight safety before experiencing an accident. For this reason,it is essential to spend at least part of the investments made in the aircrafts on the security and safetysystems, and the training and education of the people (pilots, air-traffic controllers, technicians,managers, etc.,) who operate in this field. When the aircraft accidents are examined, it is noticed thatmost of the accidents happen as a result of very simple human errors. Aircraft accidents are bound tocontinue as long as it is disregarded that the pilots, air-traffic controllers, technicians are human-beings and that they have feelings, family problems, physical and psychological problems.The aim of this study is to provide focusing on the human factors in order to prevent accidentswithout waiting for another accident to happen by learning from the past, and the maintenance offlight safety by means of measures to be taken. To serve to this goal, the questionnaire (to be filledbefore the flight) and checklist (to be used during the investigation) have been prepared. It?s beenthought that for aviators, especially for the pilots this questionnaire should be applied. In case of anaccident or incident this questionnaire will help the investigators to find some important signs of thecause of the accident together with the black box. An investigation team must be established withexperts who are objective after an aviation accident or incident. To be objective, some experts in thisteam must be from out of the system. During the investigation the team must use a method such asHuman Factors Analysis and Classification System (HFACS). At the end of the investigation it is veryimportant and obligatory to share the results, mistakes and right things especially with the aviators andpublic.Key Words: Aircraft Accidents and Incidence, Human Factor, Accident Investigation, PilotFactor, Flight Crew.