Ötken Künler romanı örneğinde Özbek Türkçesi

Abstract

Bu çalışmada Abdulla Kadirî'nin 1926 yılında Semerkant-Taşkent'te kitap olarak yayımladığı `Ötken Künler` romanının dil özellikleri Çağatay Türkçesi ve Çağdaş Özbek yazı dilinin dil özellikleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.Çalışma giriş bölümü dışında toplamda üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde Özbekler, Özbek Türkçesi, imla ve yazar hakkında bilgiler verilmiştir. Özbekler hakkında bölümde Özbeklerin etnik kökeni ve Özbek adının nereden geldiği hakkında bilgiler bulunmaktadır. Özbek Türkçesi hakkındaki kısımda ise Özbek Türkçesinin yazı dili oluşumu ve siyasî müdahalelere, Özbek yazı dilinin, Türkçe ve yabancı kelimelerin yazımı hakkında bilgilere yer verilmiştir. İmla ve yazar hakkında bölümünde de eserin imla özellikleri ve yazarın hayatı, eserleri hakkında bilgiler bulunmaktadır.Çalışmanın birinci bölümünde eserin ses özellikleri, Çağatay Türkçesi ile Çağdaş Özbek yazı dilinin ses özellikleri karşılaştırılmalı olarak incelenmiştir. Ayrıca ıslah edilmiş Özbek Arap alfabesindeki, birinci Latin alfabesindeki, Kiril alfabesindeki ve bağımsızlık sonrası kabul edilen Latin alfabesindeki ünlü ve ünsüzler hakkında bilgi verilmiştir.İkinci bölümde de eserin şekil özellikleri yani kelime türleri, yapım ve çekim ekleri Çağatay Türkçesi ve Çağdaş Özbek yazı dilinin şekil özellikleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.Üçüncü bölüm de ise, eser üzerinde cümle bilgisi açısından inceleme yapılmıştır. Kelime grupları ve cümle türleri üzerinde durulmuştur.Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Özbek Türkçesi, Özbek Türkçesinin Yazımı, Özbek Yazı Dili Ses Bilgisi, Özbek Yazı Dili Şekil Bilgisi, Özbek Yazı Dili Cümle Bilgisi, Özbekler

In this study, the language characteristics of the novel `Ötken Künler` published by Abdulla Kadirî as a book in Samarkand-Tashkent in 1926 were examined in comparison with the language characteristics of the writing language of Chagatay Turkish and nowadays Uzbek language.The study consists of three parts in total, except for the introduction. In the introductory part of the study, information was given about Uzbeks, Uzbek language, spelling and author. There is information about the subjects in the section about the ethnic origin of the Uzbeks and where the name Uzbek came from. In the section on Uzbek language, the language of writing of Uzbek language and political interventions, and information about the writing of Uzbek language, Turkish and foreign words. There is also information about the spelling of the work and the author's life, the work about the spelling and the author.In the first part of the study, the sound characteristics of the work, Chagatay Turkish and the voice features of the nowadays Uzbek writing language were examined with comparison. In addition, information was provided about the celebrities and consonants in the reclamated Uzbek Arab alphabet, the first Latin alphabet, the Cyrillic alphabet, and the Latin alphabet, which was accepted after independence.In the second part, the shape characteristics of the work, namely word types, production and shooting attachments, were examined in comparison with the shape characteristics of Chagatay Turkish and nowadays Uzbek writing language.The third part was also examined on the work in terms of sentence information. Word groups and sentence types are emphasized.Key Words: Chagatay Turkish, Uzbek Language, Uzbek Written Language Phonetics, Uzbek Written Language Morphology, Uzbek Written Language Syntax, Uzbeks