Sumerce'de ekler ve Türkçe'ye yansımaları

Abstract

Mazinin insanını, yaşantısını ve geleceğe bıraktığı mirası yoklayabildiğimiz yazılı kayıtların en eski kaynağı Sumerlilerden kalmıştır. Unutkanlığı bir eksiklik olmaktan çıkarıp gelecekte bir yerde belleği canlandıran onlardır. Ne var ki bıraktıkları tarihi miras, 19. yüzyılın arkeolojisi açığa çıkarana dek toprağın altında gizli kalmıştır. O zamandan beri farklı milletlerden ve dünyanın farklı köşelerinden bir çok uzman, araştırmacı veya meraklı onları ve onlardan kalanı anlamak için büyük bir çaba sarfetti. Dilleri üzerinde sayısız çalışma ortaya kondu. Buna rağmen, hayranlıkla izini sürdüğümüz çalışmalar Sumer dilinin bazı noktalarını aydınlatmaya yetmemiştir. Bu çalışmayla gaye, elden geldiğince bir boşluğu doldurmak ve kör noktada kalmış unsurlar varsa onları açığa çıkararak bilime katkıda bulunmaktır. Teknolojinin ve gündelik hayatın sunduğu imkânlar nispetinde ilk aşamada hedeflenen Sumerce'nin morfolojisini elekten geçirmektir. Sumercedeki ekler ortaya konduktan sonra ikinci aşamanın hedefi Sumerceden Türkçe'ye geçen ekleri anlam ve fonksiyon bakımından karşılaştırma yoluyla tespit etmektir.Zamanımıza kadar Sumerce'nin ilişkili olabileceği dillere dair çıkarımlar yapan ve bu dilin Türkçe'yle ilişkisini ele alan çalışmalar mevcuttur. Ne var ki bu çalışmalar çoğunlukla kelime varlığı üzerine odaklanmıştır. Konuya, gramer yönünden yaklaşan çalışmalar da kısıtlıdır. Üstelik biçim bilgisi yönünden denk unsurları ortaya çıkarmak için Sumerolojinin verileri tam bir incelemeye ve değerlendirmeye tâbi tutulmamıştır. Dolayısıyla bu çalışma, Sumerce'den Türkçe'ye miras kaldığı söylenebilecek dilbilgisi öğelerinin çoğaltılmasını hedeflemiştir. Ortaya çıkan bulgular Türk dillerinin en eski çağlarını sorgulamaya imkan sunacak mahiyettedir. Sumer Dili üzerinde yapılan önceki çalışmalardan, belgelerden ve bu alandaki uzmanların ortaya koyduğu bilgiden faydalanılarak Sumerce'deki ekler tasniflenmiştir. Çalışmada tümevarımsal bir yol izlenmiş, toplanan bulgular analiz edilerek sonuca gidilmiştir. Sonuçları ortaya koymak için veriler üç safhada ele alınmış, çalışma üç bölüme ayrılmıştır. İlk bölümde Sumerce'nin genel özelliklerinden bahsedilmiştir. Sumerce'nin yazı sistemi, ses bilgisi, söz dizimi, dönemleri, kaynakları ve cümle öğeleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Sumerce ekler değerlendirilmiştir. İki aşamalı olarak ele alınan bu başlıkta çekim ekleri ve yapım ekleri örneklerle açıklanmıştır. İsim kategorisindeki çekim ekleri ve yapım ekleri alt başlıklarla sunulmuştur. Ayrıca ünlem, edat ve bağlaç eklerinden söz edilmiştir. Son bölüm, Sumerce'den Türkçe'ye kaldığı anlaşılan eklere ayrılmıştır. İkinci bölümde denkliğini bulduğumuz ekler burada başlıklar halinde sıralanmış ve denkliklere dair açıklamalar yapılmıştır. Bu bölümde sunulan içerik bir bakıma sonuç bölümünü de oluşturmaktadır Karşılaştırmalı olarak ele alındığında, isimleri farklı olsa bile her iki dilin birbirine denk pek çok gramatik unsuru paylaştığı saptanmıştır. Şimdiye kadar, ne zaman ayrı bir kola ayrıldığı bilinmeyen Çuvaşça'nın zamirlerindeki epir ve esir formlarının Babil Krallığı zamanından itibaren ortaya çıktığı söylenebilir. O ikilinin dışında kalan Türkçe kişi zamirlerinin de tarihsel olarak Sumerliler zamanına dayandığı görülmektedir. Türkçedeki bu, şu ve o işaret zamirlerinin kaynağı da yine oradadır. Yine Türkçedeki olumsuzluk eki -sIZ ve ek fiilin eki -DIr Sumerceden Türkçeye miras kalan eklerden bazılarıdır. Çalışmanın bulguları `sonuç` bölümünde özetlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sumer, Sumerliler, Sumerce, Türkçe, Türk Tarihi, Morfoloji, Ekler, Çekim Eki, Yapım Eki, İsim.

The earliest source of written records by which we can examine the people of the past, their lives and the legacy they left for the future has remained from the Sumerians. They were the ones who rid forgetfulness from being a deficiency and would revive the memory somewhere in the future. However, the historical legacy they left had remained hidden under the earth until the archaeology of 19th century uncovered it. Since then many experts, researchers or enthusiasts from different nationalities and different corners of the world have made a great effort to understand who they were and what they left behind. Numerous studies have been done on their language. Despite this, all those studies awoking our admiration were not enough to illuminate some aspects of the Sumerian language. The aim of this study is then to fill a gap as much as possible and to contribute to the science by revealing out the blind spots if there are any. The first step is to go over the morphology of Sumerian within the scope of possibilities that the technology we have and our daily life offer. After presenting the suffixes of Sumerian, the second step is to identify the suffixes inherited from Sumerian to Turkish in terms of meaning and function, by comparison.There have been various studies to make inferences about possible affiliation of different languages with Sumerian. Turkish is one of them. To some extent a noticeable relationship of this language with Turkish has been so far proven. However, these studies mostly focused on vocabulary. Studies approaching to the subject from the perspective of grammar are limited. Moreover, the data of Sumerology have not seemingly been subjected to a through examination and evaluation in order to reveal equivalent elements in terms of morphology. Therefore, this study aims to find out as many grammatical elements as can be said to have been inherited from Sumerian to Turkish. The findings are of a nature that will allow us to question the earliest ages of Turkic languages. In that respect, Sumerian suffixes have been classified hereby making use of previous studies on the Sumerian language, documents and the knowledge of the experts in the field. So, an inductive approach had been preferred in this study and the results were obtained by analyzing the collected findings. In order to reveal the results now, the related data is going to be handled in three stages, and the study is divided into three chapters.The first chapter gives information about the general characteristics of Sumerian. The writing system, phonetics, syntax, periods, sources and sentence elements of Sumerian is handled there. In the second chapter, Sumerian affixes are evaluated. Under the title of Affixes in Sumerian, which is dealt with in two phases, inflectional affixes and derivational affixes are explained with examples. Inflectional and derivational affixes in the noun category are thus presented with two sub-titles. In addition, exclamation, preposition and conjunction affixes are put down. The last, third, chapter is reserved to affixes that seem to have remained from Sumerian to Turkish. The affixes whose equivalences we found in the second chapter are listed here with titles and explanations about the equivalences are given. The content presented in this section also constitutes the conclusion in a way.A comparative analysis eventually ascertaines that both languages share many equivalent grammatical elements even if their names are different. It can be said that the epir and esir pronoun forms in Chuvash, of which the exact age of divergence from the other Turkish dialects has been unknown so far, emerged as of the Middle Babylonian Kingdom Period. It seems the derivation of Turkish personal pronouns out of those two are also historically based on the Sumerian. The original source of demonstrative pronouns this `bu`, that `şu` and it `o` in Turkish is also there. Again, the negative suffix in Turkish -sIZ `without` and the predicative suffix (copula) -DIr are some of the suffixes inherited to Turkish from Sumerian. The findings of the study are summarized in the conclusion `sonuç` section. Keywords: Sumer, Sumerians, Sumerian, Turkish, Turkish History, Morphology, Suffixes, Inflectional Suffix, Derivational Suffix, Noun.