Feminist sosyal hizmet perspektifiyle kadınların yalnız annelik deneyimleri

Abstract

Bu çalışmada sosyal hizmet perspektifiyle kadınların yalnız annelik deneyimlerini nasıl pratiklerle inşa ettiğini keşfetmek amaçlanmıştır. Anneliğe ilişkin özcü yaklaşım anneliğin sosyal bir rol olarak tarihsel, kültürel ve toplumsal inşasının önüne geçmektedir. Annelik çocuğun bakım ve sorumluluğunu paylaşan rollerden bir tanesiyken boşanma sonrasında anneliğin yalnızlığıyla yüzleşilmektedir. Çalışmanın özneleri boşanma sonrası çocuğuyla yaşayan kadınlardır. Kadınların deneyimlerini başlangıç noktası kabul eden bu araştırmada feminist yöntem ve bakış açısıyla, sosyal hizmet perspektifinden yararlanılmıştır. Nitel araştırma yöntemi kullanılan araştırmada İstanbul'da çocuklarıyla yaşayan 18 özne ile görüşülmüştür. Özneler ile gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelerde yarı yapılandırılmış görüşme yönergesi kullanılmıştır. Araştırma verileri, MAXQDA Pro 2022 programı kullanılarak tematik kodlama yapılmıştır. Araştırma verilerinin analizi sonucunda `Annelik Kurumundan Annelik Pratiğine`, Yalnız Annelikle Yüzleşme`, `Anneliğin Gizli Yaraları`, `Yalnız Annelik Döngüsü` ve `Yalnız Annelikte Güçlenme` olmak üzere beş ana temaya ulaşılmıştır. Bu araştırmanın önemli sonuçlarından birisi annelik ideolojisinin boşanmış kadına karşı makbul anne söylemiyle kadın üzerindeki tahakkümü sürdürmesidir. Bununla birlikte annelik pozisyonu kadınların sosyal ve ekonomik ilişkilerinde sınırlılıklar getirmektedir. Araştırmanın bir diğer önemli sonucu yalnız annelik pratiklerinin inşasında kadınların zihinsel olarak anneliğe sıkışmasını tanımlamak üzere `annelik sancısı` kavramı geliştirilmiştir. Yalnız anneliğin döngüsel bir güçlenme süreci olduğu bir başka önemli sonuçtur. Yalnız annelikte kadınların kişisel, kültürel ilişki dinamiklerinde faillik özellikleri öne çıkarken yapısal ilişkiler karşısında daha yalnız ve edilgen kaldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Yalnız annelik pratikleri kadınlara özgürleşme ve güçlenme alanları yaratırken, kadınların annelik kurumunun değer yargıları ile daima mücadele etmeleri gerekmektedir. Bu nedenle öncelikle annelik ve babalıkta ortaklaşmayı öngören sosyal, ekonomik ve hukuksal düzlemi olan bütünlüklü sosyal politikaların hayata geçirilmesi önemlidir. Koruyucu, önleyici ve destekleyici mekanizmaların kadın deneyimini önceleyen bir tutum sergilemesi önemlidir. Bununla birlikte, yararlanıcı ve profesyonel olarak kadın nüfusunun yüksek olduğu sosyal hizmet disiplini ve uygulamasında kadınların deneyimlerini görünür ve değerli kılmak ve bu yönde sosyal hizmet uygulamalarını geliştirmek adına bu çalışmanın önemli olduğu düşünülmektedir.

This study aims to explore how women construct their experiences of lone mothering through their practices from a social work perspective. The naturalist approach to motherhood prevents the historical, cultural and social construction of mothering as a social role. While mothering is one of the roles that share the care and responsibility of a child, the loneliness of mothering is faced after divorce. The subjects of the study are women living with their children after divorce. In this research, which accepts women's experiences as a starting point, social work perspective was used with a feminist method and perspective. In the study, in which the qualitative research method was used, 18 subjects living with their children in the Istanbul were interviewed. Semi-structured interview directive was used in the in-depth interviews with the subjects. The data obtained in the research were thematically coded using the MAXQDA Pro 2022 program. As a result of the analysis of the research data, five main themes were reached: `From Motherhood Institution to Mothering Practice`, `Facing Single Mothering`, `Hidden Wounds of Mothering`, `The Cycle of Lone Mothering` and `Strengthening in Lone Mothering`. One of the important results of this research is that the ideology of motherhood continues to dominate the divorced woman with the discourse of the acceptable mother. However, the position of being a mother brings limitations in the social and economic relations of women. Another important result of the research was the concept of `maternal pain`, to describe women's mental entrapment in mothering in the construction of lone mothering practices. Another important conclusion is that lone mothering is a cyclical empowerment process. It has been concluded that while the agency features of women stand out in personal and cultural relationship dynamics in lone mothering, they remain lonelier and passive in the face of structural relationships. While lone mothering practices create spaces for women's liberation and empowerment, women should always struggle with the value judgments of the institution of motherhood. For this reason, it is important to implement integrated social policies with a social, economic and legal plane, which envisages partnership in mothering and fathering. It is important that protective, preventive and supportive mechanisms take an attitude that prioritizes women's experience. Whit this, it is important to make women's experiences visible and valuable in social work discipline and practice where the female population is high as beneficiary and professional. It is thought that this study is important in order to develop social work practices in this direction.