Matematik açısından Osmanlı'da mantık

Abstract

Çalışmamızda tarih boyunca çeşitli şekillerde görülen Mantık ilmi üzerine bazı noktalar değerlendirilmiştir. Çeşitli zaman dilimlerinde mantıkçılar ve katkıları belirtilmiştir. Özellikle Mantık ilminin, Osmanlı medreselerinde okutulmasının amaçları, bu konuda incelemeler yapan alimler, onların medreselerde okutulan kitapları üzerinde durulmuştur. Ayrıca Matematik ile Mantığın kesişim noktası olan Sembolik Mantığın başlangıcı, Osmanlı Devletinde aldığı yer, bu konuya yer veren kitaplara dikkat edilmiştir. Bunun için Osmanlı Devleti'nde karşılaşılan Ali Sedad'a ait Mizanu'l Ukul ve Salih Zeki'ye ait Mizan-ı Tefekkür adlı eserler incelenmiştir. Türkiye Yazma Eserler kurumunca tıpkı çevirisi yapılan Ali Sedad'a ait Mizanu'l Ukul'un yanında faydalı olması niyetiyle Salih Zeki'nin Mizan-ı Tefekkür adlı eseri ayrıntılı şekilde incelenmiş, kitabın tıpkı basımı, çeviri yazısı ve günümüz Matematik ve Mantık terimleri ile yeniden aktarılıp yorumlanmasına yer verilmiştir. Çalışmada Mantığın bundan sonraki seyri kısaca yer almıştır.

In our study, some points on the science of logic, which has been seen in various forms throughout history, are stated. Logicists and their contributions in various time periods are noted. Especially, the aims of teaching the science of Logic, in the Otttoman madrasas, the scholars who made studies on this subject and their books taught in madrasas were emphasized. In addition, the beginning of Symbolic Logic, which is the intersection point of mathematics and logic, the place it took in the Ottoman State, and the books that include this subject were paid attention. Fort his purpose, Mizanu'l Ukul belonging to Ali Sedad and Mizan-ı Tefekkur belonging to Salih Zeki, which encountered in the Ottoman State, were researched. With the intention of being useful in addition to the Mizanu'l Ukul of Ali Sedad, which was translated by Turkish Manuscripts Institution, Salih Zeki's work called Mizan-ı Teffekür was researched in detail and some of the original version of the book, transcription and its retranslation and interpretation with today's Mathematics and Logic terms are included. The next course of Logic is briefly included in the study.