`Hipomanik tutumlar ve pozitif yordamalar ölçeği` kısa formunun Türkçe'ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması

Abstract

Hipomanik Tutumlar ve Pozitif Yordamalar Ölçeği'nin kısa formu (Kısa-HİTPOY), hipomani ve maninin gelişmesinde etkisi olan işlevsel olmayan inançları değerlendirmek ve bipolar bozuklukta ayırt edici olan bilişleri belirlemek üzere geliştirilmiş bir ölçektir. Ölçek, duygudurum dalgalanmalarına ve bipolar spektrumdaki belirtilere neden olduğu düşünülen içsel durumlara (duygu, düşünce, davranışlar, fizyolojik belirtiler) dair aşırı, olumlu, olumsuz, birbirleriyle çelişen, pek çok inancı kapsamaktadır. Bu araştırmada Kısa-HİTPOY'un geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması ve faktör yapısının incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma İstanbul Erenköy Ruh ve Sinir Hastalık Eğitim ve Araştırma Hastanesi Duygudurum Polikliniği; Ankara Ulus Devlet Hastanesi Psikiyatri Servisi ve Bursa Uludağ Tıp Fakültesi Psikiyatri Bölümü Duygudurum Polikliniği'nde yapılmıştır. Çalışmada 115 bipolar, 36 unipolar hasta ve 103 psikiyatrik sorun yaşamayan sağlıklı kişi yer almıştır. Araştırmanın sonucunda, Kısa-HİTPOY'un güvenirliğine ilişkin yapılan Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı ve toplam madde korelasyonları analizinde, ters puanlanan maddelerden bazılarının kabul edilebilecek alt sınırdan daha düşük korelasyonlar gösterdiği, bazılarının ise negatif korelasyon gösterdiği görülmüştür. Kısa-HİTPOY'un sorunlu olan 10 maddesi çıkarıldıktan sonra elde edilen 15 maddelik yeni versiyonun (HİTPOY-15) alfa değerleri (bütün örneklemde ?=.84, bipolar grupta ?=.83, unipolar grupta ?=.81, kontrol grubunda ?= .86) HİTPOY güçlü bir iç-tutarlılık yapısına sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca gerek bipolar gerekse kontrol grupta HİTPOY-15'den alınan puanlar ile DDBÖ'den alınan puanlar arasında pozitif bir korelasyon (r=.25) olduğu görülmüş, bu bulgu ölçeğin bu versiyonunda birleşen geçerliği olduğunu desteklemiştir. Ölçeğin ayırt edici geçerliği için bipolar ve unipolar gruplar karşılaştırıldığında HİTPOY-15'in iki grubu ayırt edemediğini (U=2008.5, p>.05), fakat bipolar ve kontrol gruplarını anlamlı olarak birbirinden ayırt ettiği (t(216) = 2.008, p<.05) saptanmıştır. Bu bulgu ölçeğin ayırt edici geçerliği olduğuna işaret etmektedir. Bu bulgular ışığında HİTPOY-15'in hipomanik belirtileri yordadığı düşünülebilir. HİTPOY-15'in bir ay ara ile yapılan test-tekrar test çalışmasında ölçeğin güvenirliği r=.41 olarak bulunmuştur. HİTPOY-15'in FOTÖ ile ilişkisine bakıldığında, bağımsız tutum haricindeki diğer alt ölçekler (mükemmeliyetçi tutum, onaylanma ihtiyacı ve değişken tutum) ile FOTÖ toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon olduğu görülmüştür. Bulgular ilgili literatür ışığında tartışılmış, araştırmanın kısıtlılıkları ve gelecekteki benzer araştırmalar için öneriler ele alınmıştır. Sonuç olarak, HİTPOY-15'in ülkemizde bipolar hastaların remisyon ve hipomani dönemlerinde bilişlerin değerlendirilmesi için yararlanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu görülmüştür. HİTPOY-15'in bipolar bozukluğun remisyon döneminde uygulanan psikososyal ve bilişsel-davranışçı müdahalelerin kişiye uygun olarak planlamasına, hastanın bu müdahalelerden ne kadar yararlandığının ölçek üzerinde değerlendirilmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir.

The Brief-Hypomanic Attitudes and Positive Predictions Inventory (Brief-HAPPI) was developed to evaluate dysfunctional attitudes which have effect on the development of hypomania and mania and to specify distinctive cognitions for bipolar disorder. The inventory included extreme, positive, negative, conflicting appraisals about internal states (feelings, thoughts, behaviors, physical symptoms) that are assumed to lead to mood swings and symptoms among the bipolar spectrum. The present research was conducted in Erenkoy Mental Health & Neurology Training and Research Hospital Mood Disorders Clinic besides other outpatient psychiatry clinics in Istanbul, Ulus Public Hospital Psychiatry Unit in Ankara and Uludag University Psychiatry Department Mood Disorders Clinic in Bursa. The sample was consisted of 115 bipolar, 36 unipolar patients and 103 healthy people without any psychiatric problems. Internal consistency coefficient and item-total correlations were computed to determine the reliability of the Brief-HAPPI. Some of the reverse items had correlations below the accepted lower limit whereas some of them had negative correlations. These problematic items were deleted, so that the Turkish version of the Brief-HAPPI (Hipomanik Tutumlar ve Pozitif Yordamalar Ölçeği, HİTPOY-15) had high internal consistency (the whole sample ?= .84, bipolar group ?= .83, unipolar grup ?= .81, control group ?= .86). In addition, it was found that there was a moderately high correlation (r=.25) between the the Turkish version of Brief-HAPPI and the MDQ. Investigations of discriminant validity showed that the Turkish version of the Brief-HAPPI could not discriminate between bipolar and unipolar groups (U=2008.5, p>.05), however it could distinguish between bipolar and control groups (t(216) = 2.008, p<.05). The test-retest reliability coefficient was moderately high, r=.41. The relationship between the Turkish version of the Brief-HAPPI and the DAS showed that there were correlations between them and with most of the subscales of DAS except anti-dependency attitude (perfectionism, need for approval and ambivalance). The findings were discussed in the light of the relevant literature. The limitations and suggestions for the future prospective studies were examined. In conclusion, the Turkish version of Brief-HAPPI can be used as a valid and reliable inventory for the evaluation of cognitions in remission and hypomanic periods of bipolar disorder in Turkey. In addition, the Turkish version of the Brief-HAPPI is assumed to predict the future activation of hypomanic symptoms moderately, thus it could be used in the planning of psychosocial and cognitive-behavioral interventions during remission periods of bipolar disorder and in the therapeutic evaluation of these interventions on bipolar patients.