Hakas Türkçesiyle yazılmış ilk roman `Iraxxı Aalda` üzerinde dil ve üslup incelemesi (Giriş-inceleme-metin-dizin)

Abstract

Günümüzde Rusya Federasyonu'na bağlı Hakasya Cumhuriyetinde yaşamakta olan Hakas Türkleri tarafından konuşulan Hakas Türkçesinin, 1920'li yıllarda başlayan alfabe çalışmaları ile birlikte yazı dili olma süreci başlamıştır. İlk yazılı edebiyat örnekleri şiir türünde verilen Hakas yazılı edebiyatının roman türünde ilk örneği 1960 yılında N. G. Domojakov tarafından yazılan `Iraxxı Aalda` adlı romandır. `Hakas TürkçesiyleYazılmış İlk Roman 'Iraxxı Aalda' Üzerinde Dil ve Üslup İncelemesi (Giriş-İnceleme- Metin-Dizin)` adlı bu doktora çalışmasının amacı Nikolay Georgiyeviç Domojakov tarafından kaleme alınan söz konusu roman temelinde Hakas Türkçesinin ses ve şekil bilgisi özelliklerini belirlemek; eserdeki adlar, sıfatlar, zarflar, fiillerin kullanımından doğan üslup özelliklerini tespit etmektir. Çalışma, Giriş, Nikolay Georgiyeviç Domojakov'un Hayatı, Sanatı, Dilciliği ve Eserleri, Iraxxı Aalda Romanında Yapı, Tema ve Anlatım, Üslup İncelemesi, Dil İncelemesi, Metin, Dizin, Sonuç ve Kaynaklar bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, çalışmanın konusu, sınırlılıkları, amacı ve yönteminden bahsedilmiştir. Birinci bölümde Nikolay Georgiyeviç Domojakov'un hayatı, sanatı, dilciliği ve eserlerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde, çalışmaya konu olan roman yapı, tema, zihniyet, olay örgüsü, kişiler, zaman ve mekân bakımından tahlil edilmiştir. Üçüncü bölümde, romanın leksik bakımdan üslup özellikleri incelenmiştir. Çalışmanın esas bölümlerinden olan dördüncü bölümde, metin ses ve şekil bilgisi bakımından değerlendirilmiş, bunların işlevsel özellikleri ortaya koyulmuştur. Beşinci bölümde, çalışmaya konu olan metnin transkripsiyonuna ve Türkiye Türkçesine aktarımına; altıncı bölümde ise metin temelinde hazırlanan dizine yer verilmiştir. Sonuç kısmında, yapılan çalışmada elde edilen veriler sunulmuştur.

Khakas, spoken by the Khakas living in the Republic of Khakassia, which is a part of the Russian Federation, started to become a written language with the alphabet studies that started in the 1920s. The first examples of Khakass written literature were given in the genre of poetry, and the first example of Khakass written literature in the novel genre was the novel `Iraxxı Aalda` (In a distant aale) written by N. G. Domozhakov in 1960. The aim of this study named `Language and Style Analysis on the First Novel 'Iraxxı Aalda' Written in Khakas Turkish (Introduction-Study-Text-Index)` is to determine the phonetic and morphological features of Khakas Turkish on the basis of the first novel `Iraxxı Aalda` in Khakas Turkish written by N. G. Domozhakov and to determine the stylistic features through nouns, adjectives, adverbs, verbs. The study consists of Introduction, Life, Literary Aspects, Linguistics and Works of Nikolay Georgiyevich Domozhakov, Structure, Theme and Narration in `Iraxxı Aalda`, Stylistic Analysis, Language Analysis, Text, Index, Conclusion and References. In the introduction section, the subject, limitations, purpose and method of the study are explained. In the first chapter, the life, literary aspects, linguistics and works of N. G. Domozhakov are discussed. In the second part, the novel is analysed in terms of structure, theme, narration, plot, characters, time and place. In the third chapter, the stylistic features of the novel in terms of lexis are analyzed. In the forth chapter, which is one of the main chapters of the study, the text is evaluated in terms of phonology and morphology and its functional features are revealed. In the fifth chapter, the transcription of the text subject to the study and its translation into Turkey Turkish; in the sixth chapter, the index prepared on the basis of the text is given. In the conclusion, the data obtained from the study are discussed.