Dönüşümsel öğrenme ve pozitif psikoloji kuramı temelinde spiritüel turizm deneyimine yönelik ölçek geliştirme ve yapısal modelleme çalışması

Abstract

Mezirow'un (1991) Dönüşümsel Öğrenme Kuramı, insanların deneyimleri bütünüyle içselleştirip anlamlandırmalarına; bu psikolojik sürecin sonunda farklı bir bakış açısı kazanarak düşünce, duygu ve eylemlerinde radikal değişimler yaşamalarına odaklamaktadır. İçsel arayışın dördüncü basamağında ortaya çıkan spiritüel turizm, pozitif psikoloji odaklı dönüşümsel ve sürdürülebilir turizm türü olarak öne çıkmaktadır. Araştırma kapsamında spiritüel turizm deneyimine yönelik bir ölçüm aracının geliştirilmesi, kapsamlı bir spiritüel turist tipolojisinin ortaya konulması ve spiritüel turizm deneyimi ile pozitif turist psikolojisi arasındaki ilişkilerin doğrudan ve göstergeler düzeyinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda nitel ve nicel metotların art arda kullanıldığı keşifsel sıralı karma yöntem araştırması uygulanmıştır. Araştırmada Churchill'in (1979) sekiz aşamalı ölçek geliştirme modeli ile Creswell ve Plano Clark'ın (2011) karma yöntem prosedürünü temel alan toplam 20 aşamalı bilimsel süreç izlenmiştir. Nitel aşamada veri çeşitleme tekniğiyle 11 yüz yüze görüşme, 42 eşzamansız online görüşme, yurtiçinde 6, yurtdışında 33 gözlem gerçekleştirilmiş ve 818 turist değerlendirmesi üzerinde doküman incelemesi yapılmıştır. Nicel aşamada ise 950 spiritüel turist üzerinde anket uygulanmıştır. Toplam 2683 turist cümlesi üzerinde yapılan tematik analiz bulguları ile AFA ve DFA sonuçları spiritüel turizm deneyiminin 'Dönüşüm, Şifa, Atmosfer, Aşkınlık, Kaçış ve Maneviyat' olmak üzere 6 bileşenli reflektif bir yapı olduğu ortaya koymuştur. Bulgular, geliştirilen 31 önermeli 'Spiritüel Turizm Deneyimi Ölçeği'nin istatiksel olarak geçerli ve güvenilir olduğunu göstermektedir. Haq ve Jackson'a (2006a) ait beşli tipolojisi genişletilerek 'arayışçı, master, seyahatsever, rastgele, tesadüfi, şans eseri ve sempatizan' olmak üzere yedili spiritüel turist tipolojisi tanımlanmıştır. Turistlerin 'spiritüel gelişim, dönüşüm, farkındalık, şifalanma, bakış açısı kazanma, pozitif psikolojiye yönelme, öze içsel yolculuk, kendini gerçekleştirme, içsel huzur' gibi motivasyonlarla seyahat ettikleri ortaya çıkmıştır. Spiritüel Turizm Deneyimi Temelli Pozitif Turist Psikolojisi Modeli'ne (STEPTOP Modeli) göre spiritüel turizm deneyimi ile pozitif psikolojinin göstergeleri olan bilinçli farkındalık, olumlu duygular, pozitif düşünce, memnuniyet, öznel, psikolojik ve spiritüel iyi oluş arasında pozitif yönde güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Pozitif turist psikolojisiyle deneyim sonrası davranışlar arasında doğrudan ve hatırlanabilirlik aracılı pozitif ilişki olduğu ortaya çıkmıştır.

The transformational learning theory by Mezirow (1991) focuses on people's internalizing and making sense of their experiences completely and gaining a different perspective with a radical change in their thoughts, feelings and actions followed by the psychological process. Emerging in the fourth step of the individual's internal and psychological seeking process, spiritual tourism, stands out as a positive psychology-oriented transformational and sustainable tourism type. It is aimed to develop a spiritual tourism experience scale, to reveal a comprehensive spiritual tourist typology, and to examine the relationships between spiritual tourism experience (STE) and positive tourist psychology (PTP) directly and at the level of indicators. To this end, an exploratory sequential mixed method research was conducted. The research followed a total of 21-step scientific process based on Churchill's (1979) eight-step scale development model and Creswell and Plano Clark's (2011) mixed method procedure. In the qualitative phase, 11 face-to-face interviews with data triangulation technique, 42 asynchronous online interviews, 6 observations in the country, 33 observations abroad, document reviews on 818 evaluations were conducted. In the quantitative phase, 950 spiritual tourists filled out the questionnaires. The thematic analysis of 2683 tourist statements have revealed that spiritual tourism experience is a reflective structure including the following 6 components: `Transformation, Healing, Atmosphere, Transcendence, Escape and Divine Connectedness`. The findings show that 31-item `Spiritual Tourism Experience Scale` is statistically valid and reliable. The typology defined by Haq and Jackson (2006a) was expanded and redefined as `seeker, master, travel-lover, random, incidental, serendipitous and sympathizer.` The study revealed the popular spiritual tourism motivations such as `growth, transformation, awareness, healing, new perspective, positive psychology, inner journey to self, self-realization, inner peace`. According to Spiritual Tourism Experience Based Positive Tourist Psychology Model, there is a strong positive relationship between STE and indicators of positive psychology namely mindfulness, positive emotions, positive thinking, satisfaction, subjective, psychological, and spiritual wellbeing. There is a direct and memorability-mediated positive relationship between PTP and post-experience behaviours.