GATA'ya gelen acil zehirlenme olgularının duyarlı ekstraksiyon ve gaz kromatografisi kütle spektrometresi (GC/MS) yöntemleri ile analizi

Abstract

VI-OZET Bu çalışmada GATA'ya gelen acil zehirlenme olgularının duyarlı ekstraksiyon ve GC/MS ile analizlerinin yapılması amaçlanmıştır. Eylül 2004-Mart 2005 tarihleri arasında Acil Tıp, Çocuk Hastalıkları, Ruh Hastalıkları ve diğer kliniklerden Analitik Toksikoloji Analiz Laboratuan'na 55 biyolojik ve biyolojik olmayan numune toksikolojik analiz için gönderilmiştir. Çalışmada zayıf bazik ve zayıf asidik karakterli ilaç gruplarım temsil edecek amitiriptilin, imipramin, klorfeniramin ve diklofenak etken maddeleri seçilmiş, bu maddelere ait GC/MS analiz koşullan optimize edilmiştir. Her bir ilaç standart maddesi için uygun konsantrasyon aralıkları belirlenerek kalibrasyon eğrisi çizilmiştir. Daha sonra her bir ilacın bazik ve asidik karakterleri göz önüne ahnarak boş idrar içerisine ilave edilen konsantrasyonlarının idrardan ekstraksiyonlan yapılmıştır. S S ve KF ekstraksiyon yöntemleri her bir ilaç için uygulanmıştır. Elde edilen ekstraktlar koşullan belirlenmiş GC/MS cihazına enjekte edilmiş, standart madde kalibrasyon grafiğinden yararlanılarak ekstraksiyon verim yüzdeleri hesaplanmıştır. Her iki ekstraksiyon yöntemi tekrarlanabilirlik ve verim yönünden karşılaştınlmıştır. S S ekstraksiyon yöntemi ile amitiriptilin (20 (xg/ml), imipramin (50 ug/ml), klorfeniramin (20 ig/ml) ve diklofenak (100 ug/ml) için ekstraksiyon verimleri sırasıyla % 96.71, 91.20, 93.43 ve 90.99 olarak bulunmuştur. Aynı ilaçlar için KF ekstraksiyon yöntemi uygulandığında ekstraksiyon verimleri sırayla % 87.3, 82.72, 80.97 ve 81.43 olarak saptanmıştır. Her iki yöntemin istatistiksel yönden karşılaştınlması sonucunda SS ekstraksiyon yönteminin KF ekstraksiyon yöntemlerinin birbirinden farklı olduğu (p<0,01), verimlilik ve % CV değerleri göz önüne alındığında S S ekstraksiyon yönteminin daha uygun olduğu değerlendirilmiştir. Ekstraksiyon veriminin yüksek, işlem süresinin kısa ve maliyetinin düşük olması nedeni ile çeşitli kliniklerden gelen hastalar ait biyolojik numunelerin analizlerinde S S ekstraksiyon yöntemi tercih edilmiştir. 55 örneğin analizi sonucunda amitiriptilin, lidokain, klorfeniramin, imipramin, venlafaksin, naproksen, aspirin, kafein, klorpromazin, efedrin, maklobamid, 64fenitoin, paroksetin, feniramin, diazepam ve meperidin etken maddeleri kalitatif olarak saptanmıştır. Bitkisel bir numunenin ise esrar olduğu tespit edilmiştir. Kliniklerden gönderilen 55 olgunun 37' sinin erkek bireylere ait, en fazla numune gönderilen kliniğin acil tıp (39 adet) ve zehirlenme nedeni olarak da en çok intihar (19 kişi) girişimi olduğu saptanmıştır. Farmakolojik etki yönünden değerlendirildiğinde en fazla saptanan ilaç grupları sırası ile 8 antidepresan, 4 uyarıcı, 4 lokal anestezik, 3 analjezik, 3 antihistaminik ve l'er adet de hipnotik, antipsikotik ve antiepileptik saptanmıştır. Hastalara ve laboratuar bulgularına ait sonuçların diğer araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalar ile karşılaştırıldığında, farklı olarak erkek olgu sayısının daha fazla olduğu görülmüştür. Bu farklılık Silahlı Kuvvetlerin demografik yapısından kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak GATA'ya gelen acil zehirlenme olguları için hızlı, duyarlı, ekonomik ekstraksiyon (S S) ve analiz yöntem (GC/MS) koşullan saptanmıştır. Optimize edilmiş bu analiz protokolü ile pek çok zayıf asidik bazik veya nötral karakterli ilaç ve kimyasal maddelerin toksikolojik analizlerini yapmak mümkün olacaktır. 65

VII-SUMMARY In this study we aimed to analyze the acute poisoning cases by sensitive extraction and gas chromatography-mass spectrometric (GC/MS) method in Gülhane Military Medical Academy. Biological and non-biological 55 materials were sent to Analytical Toxicology Laboratory from the departments of emergency medicine, pediatrics, psychiatrics and others during the period of September 2004 to March 2005. Amytriptilline, imipramine, and chlorpheniramine were chosen as a representative of weak basic drug groups, and diclofenac was chosen as a weak acidic drug. Their instrumental identification conditions on GC/MS were optimized. Calibration curves for each one were obtained by using four different concentrations. After that, drugs were added in to blank urine samples; extracted via liquid-liquid (LL) and solid phase (SP) extraction methods with the considerations of their basic and acidic characteristics. Obtained extracts were injected into optimized GC/MS analytical conditions, and the recovery values calculated by using calibration curves. Recovery and repeatability degrees of each extraction method were compared. Recovery values for amytiriptiline (20 ug/ml), imipramine (50 /ig/m/), chlorpheniramine (20 tig/ml) and diclofenac (100 ug/ml) were obtained 96.71, 91.20 93.43 and 90.99 % respectively for LL extraction method. Recovery values for each drug were also obtained 87.3, 82.72, 80.97 and 81.43 % respectively for solid-phase extraction method. LL extraction method was found statistically different from SP extraction (p<0,01). According to recovery and precision studies, LL extraction methods were more appropriate than SP extraction methods. LL extraction method was preferred for the analyze of biological patient samples which were sent from the different clinics since its higher recovery, short application time low cost, amytriptilline, lignocain, chlorpheniramine, imipramine, venlafaxine, naproxen, aspirine, caffeine, chlorpromazine, ephedrine, maclobemid, phenitoin, paroxetin, pheniramin, 66diazepam, mepheridin and were detected in 55 samples qualitatively. Thirty seven samples out of 55 were belong to male subjects. Major toxicological analyze requests (for 39 patients) were from The Department of Emergency Medicine, and the most frequent type of poisoning case was suicide (19 patients). Most frequently involved pharmacological drug classes in poisoning cases were antidepressants (in 8 cases), stimulants (4), local anesthetics (4), analgesics (3), antihistamines (3) and hypnotic, antipsychotic and antiepileptic. When we compared the results of our laboratory and patients findings, male subjects were found considerably higher than the previously published studies. This difference might be originated from the demographic features of Military Forces. In conclusion, we established rapid, sensitive, economical extraction (LL) and analytical (GC/MS) method conditions for acute poisoning cases presented to GATA. With the optimized analyze protocols, toxicological analyzes of many of the weak basic and acidic drugs and chemicals might be possible. 67