Çocuklarda valproik asit ve karbamazepin tedavisinin lipid, lipoprotein ve aproteinler üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Aterosklerotik kalp hastalıkları günümüzde önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Koroner arter hastalığı ile hiperkolesterolemi arasındaki ilişkinin açıkça ortaya konması ve atoreskloretik lezyonların çocukluk çağından itibaren oluşmaya başladığının gösterilmesi çocuk hekimlerinin de hiperkolestorelemi konusunda duyarlı olmalarını gündeme getirmiştir. Plazma kolesterol düzeyleri düşürüldüğünde koroner arter hastalığı riski belirgin şekilde azalmaktadır. Aterosklerotik lezyonlar çocukluk döneminden itibaren oluştuğundan koruyucu önlemler de çocukluk döneminden itibaren alınmalıdır. Farklı ülkelerde, farklı yaşam biçimlerini benimsemiş insanlar arasında yapılan araştırmalarda ateroskleroz sıklığı ve ilerlemesinin yaş, cinsiyet, yaşam şekli, gıda tüketimi ve genetik faktörlerle ilişkili olduğu açıkça ortaya konmuştur. Epilepsi tedavisi uzun süreli, kronik bir hastalıktır. Tedavide sık kullanılan ilaçlar fenobarbital, karbamazepin ve valproik asittir. Kronik kullanımda antiepileptik ilaçların yan etkileri görülebilmekte, lipid metabolizması da etkilenebilmektedir. Çalışmamızda karbamazepin kullanımı ile çocuklarda TG, total kolesterol, HDL-kolesterol, apoprotein A, düzeylerinde anlamlı artış olduğu bulundu. Bunun yanında LDL-kolesterol, apoprotein B düzeylerinde karbamazepinin bir etkisi gözlenmedi. LDL/HDL kolesterol oranında ise ilaca bağlı düşme gözlendi. Ayrıca ilaç düzeyi arttıkça total kolesterol, HDL-kolesterol serum düzeylerindeki artış daha belirgindi. Karbamazepin tedavisi ile en belirgin artış HDL-kolesterol üzerinde görüldü. 67Karbamazepin karaciğer enzimlerini indükleyici bir ilaçtır. Epilepsi tedavisi uzun süreli olduğundan ilacın bu etkisi unutulmamalı, karaciğer enzim indüksiyonuna bağlı olarak serum lipid profilinde değişiklikler olabileceği beklenmelidir. Karbamazepin tedavisi alan çocuklarda serum lipid, lipoprotein, apoprotein düzeyleri yakından izlenmelidir. Karbamazepinin kandaki seviyesi lipid profilindeki değişikliği etkilemektedir. Böyle bir etki nedeniyle ilaç tedavisi altındaki çocuklarda karbamazepin seviyesi de takip edilmelidir. Valproik asit tedavisi alan çocuklarda serum TG, total kolesterol, HDL- kolesterol, LDL-kolesterol, apo Aı, apo B düzeyleri ve total/HDL-kolesterol, LDL/HDL kolesterol, apo Ai / apo B oranlarında değişiklik bulunmadı. Bu valproik asitin karaciğer enzim indüksiyonu yolu ile değil p-oksidasyon ve glukuronik asitle konjugasyon yolunu kullanarak biyotransforme olması ile açıklanabilir. Karaciğer enzim indüksiyonu yaparak serum lipid profilinde değişikliğe neden olan karbamazepin kullanan hastaların, ileri yaşlarda gelişebilecek aterosklerotik kalp hastalıkları yönünden riskli bir grup oluşturdukları kanısına varılmıştır. Bu tedavi altındaki hastalarda serum lipid düzeylerinin yakından izlenmesi, gerektiğinde bu hastaların hiperlipidemi tedavisine alınmaları gerektiği sonucuna varılmıştır. 68