Çiftlik Hayvanlarının (Sığır, Manda, Koyun, Keçi) sayıları ve bunlara ait et üretiminin zaman serileri analizi yöntemleri ile incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amaçlarından ilki 1936-2005 yılları arasındaki canlı ve kesilen hayvan türlerine ( Sığır, manda, koyun, kılkeçisi, tiftik keçisi) ait sayıları ve üretilen kırmızı et miktarı gibi değişkenlerin birim kök testleriyle durağanlaştırılarak ileriye yönelik tahminlerinin yapılmasıdır. İkinci olarak, Sığır, manda, koyun ve keçi türlerine ait toplam ve kişi başı kırmızı et üretim miktarının, ilgili olduğu düşünülen diğer tarımsal değişkenlere göre uzun dönem ilişkisinin kointegrasyon araştırması ile belirlenmesidir.Bu çalışmayla zaman serilerinin hem tek değişkenli hem de çok değişkenli olarak araştırılması ve hayvansal üretime uygulanabilecek yeni bir metot kazandırılması ve bundan sonraki çalışmalara da bir ışık tutması amaçlanmıştır.Çalışmada kullanılan 1936 ? 2005 dönemine ait koyun, keçi, sığır, manda türlerine göre canlı hayvan, kesilen hayvan ve üretilen et miktarına ilişkin yıllık veriler Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı tarafından yayımlanan ?İstatistik Göstergeler 1923-2005? ?İstatistik Göstergeler 1923-2007?, ?İstatistik Göstergeler 1923-2008? adlı yayından alınmış ayrıca TÜİK web sayfasındaki veritabanı üzerindeki Tarım İstatistikleri başlığı altındaki verilerden alınmıştır., kişi başına kırmızı et üretim miktarı için iktisat teorisi bağlamında çeşitli açıklayıcı değişkenler kullanılmıştır.Canlı hayvan sayıları, toplam ve kişi başı üretilen kırmızı et miktarlarına ilişkin tek değişkenli ARIMA (p,d,q) modelleri ile, toplam ve kişi başı üretilen kırmızı et miktarlarına ilişkin kişi başına gelir, Ankara ili koyun eti perakende ortalama fiyatı, çiftçinin eline geçen mısır fiyatı değişkenleri ile çok değişkenli analiz yöntemlerinden olan kointegrasyon temeline dayalı Hata Düzeltme Modelleri ile ileriye yönelik 10 yıllık süreyi içeren öngörüler elde edilmiştir. Çalışmanın kointegrasyon araştırmasında kişi başına et üretim miktarı ile kişi başına reel milli gelir ve fiyatlar arasında kointegrasyon ilişkisi bulunduğu gözlenmiştir. ARIMA modeli ile kişi başına kırmızı et üretim miktarı için 2006-2015 yılları için öngörü değerleri çok fazla bir değişim göstermediği, 2015 yılında bu değerin yaklaşık 6 kg olacağı öngörülürken, Hata Düzeltme Modeli ile 12 kg olacağı öngörülmüştür.Hayvancılık verilerine yönelik tutarlı ve yeterli istatistiklerin oluşturulmasına olanak sağlayacak bir veri kayıt sisteminin eksikliğinden dolayı oluşturulan modeller ve bu modellerden elde edilen ileriye yönelik 10 yıllık öngörüler, gerçek verilerle tam olarak örtüşmemekle birlikte çalışmamızda belirli ölçütlere göre HDM'nin daha iyi sonuçlar ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.

The primary purpose of this research is making forecasts about the amount of the live and slaughtered animal species such as cow, buffalo, sheep, black goat and angora goat in between the years 1936 to 2005 and the parameters such as the amount of the produced red meat, making them stable by the unit root tests. Second purpose is specifying the long term relationship of the total amount of the produced red meat from different kinds of cows, buffalos, sheep and goats and the amount of the produced red meat for capitation, according to the other agricultural parameters which are considered as concerning them by cointegration analysis.The things which are intended with this research are investigating the time series both univariate and multivariate, bringing in a new method which can be applied to animal products and lighting the way for the upcoming researches in future.The annual data, which is used hereby, about the amount of the live and slaughtered animals according to the species of sheep, goats, cows and buffalos in the time period 1936-2005 and about the amount of the produced meat, is taken from the publication which is named as ?İstatistik Göstergeler 1923-2005?, ?1923-2007?, ?1923-2008?(Statistical Tables 1923 to 2008) and which was published by Turkish Statistical Institute (TUIK) and is also taken from the online database of TUIK under the headline ?Tarım İstatistikleri? (Agricultural Statistics). For the amount of the produced meat for capitation, several explanatory parameters are used in the context of the economic theory.The forecasts for upcoming 10 years are obtained about the univariate ARIMA (p, d, q) models concerning the amount of the live animals, the total amount of the produced red meat, the amount of the produced red meat for capitation, the income per person concerning both the total amount of the produced red meat and the amount of the produced red meat for capitation, the average retail price of mutton in Ankara city, the parameters of the corn price gotten by the farmer by the Error Correction Model which is a method of multivariable analysis and which is based on cointegration. It is observed that there is a cointegration relationship between the amount of the produced meat for capitation and the real national income per person and the prices. By the ARIMA model, it is foreseen that the values of the amount of the produced red meat per capitation will not very much change for the period 2006 to 2015 and for 2015 the value will approximately be 6 kg. and by using Error Correction Model it is foreseen that the value will be 12 kg..Due to the lack of a data record system which could enable to form consistent and sufficient statistics concerning the livestock farming data, the models, which have been formed, and the 10-year forecasts, which have been made according to these models, do not correspond to real data completely, however it is concluded that HDM has produced better results according to particular criters in our research.