Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Evde Sağlık Hizmetleri Birimi'nde izlenen hastaların ve bakım veren aile bireylerinin viral hepatit belirteçlerinin durumu

Abstract

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de 65 yaş ve üstü nüfus oranı gittikçe artmaktadır. Yaşlanmayla birlikte kronik hastalıkların ve yatağa bağımlılığın artması, hastanelerde verilen sağlık hizmetleri yanı sıra evde sağlık hizmetleri sunumunu ve sağlık bakımının evde sürdürülmesi ihtiyacını da ortaya çıkarmaktadır.Günümüzde sağlık hizmeti kullanım maliyetini düşürmesi ve hastanelerde hasta yoğunluğunu azaltması nedeni ile evde sağlık hizmeti Avrupa ve ABD'de kamu tarafından desteklenmekte ve sosyal güvenlik kurumlarının tercihi olmaktadır. Bu değişim sürecinde 2010 yılında ülkemizde de kamu kurumları tarafından evde sağlık hizmeti verilmeye başlanmıştır.Bu çalışmada Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi (EAH) Evde Sağlık Hizmetleri Birimi'nden (ESHB) hizmet alan hastaların viral hepatit belirteçlerinin durum tespiti yapılması ve böylelikle sağlık çalışanlarının, hastanın, hasta yakınlarının ya da bakım verenlerin sağlığının korunması için gerekli önlemlerin alınması hedeflendi. Birimde Aralık 2010 ile Eylül 2015 arasında izlenen 1670 hastanın kimlik bilgileri ile hastane bilgi işlem sisteminde sorgulama yapılarak, viral hepatit belirteçleri (HAV-IgM, HAV-IgG, HBs-Ag, Anti-HBs, HBe-Ag, Anti-HBe, Anti-HCV) ve Anti-HIV tetkiki yapılmış olan hastalar saptandı. Elisa testi sonucu reaktif olan 43 hastanın verileri retrospektif olarak incelendi. Bu 43 hastanın birlikte yaşadığı ve bakımını sürdüren kişilere ev ziyaretleri sırasında ya da telefonla ulaşılarak hastalarının durumu hakkında bilgi verilerek kendilerinin de kontrol edilmeleri gerektiği anlatıldı. 36 hastanın 57 yakını araştırmaya katılmayı kabul etti; Elisa testi mevcut olanların sonuçları değerlendirildi, olmayanlara hastasında saptanan bulgulara göre gerekli tetkikler yapıldı. Hastaların ve hasta yakınlarının, demografik ve klinik verileri bilgisayar ortamına aktarılarak SPSS 18.0 paket programı ile değerlendirildi.Evde sağlık hizmetlerinden yararlanan ve Elisa testinde seropozitiflik saptanan hastaların yaş ortalaması 76'dır. En sık görülen hastalık grubu nörolojik ve kardiyak hastalıklardır. Hastaların büyük çoğunluğu yatağa kısmen bağımlı olup en çok birinci derece akrabası (özellikle çocukları) tarafından olmak üzere aynı ev ortamlarında, iyi hijyen koşullarında aileleri tarafından bakılmaktadırlar. Hastaların üçü (%7.0) perkütan endoskopik gastrostomi (PEG) yoluyla beslenmekte, 12'sinde (%27.9) idrar sondası bulunmaktadır. Hastaların Elisa sonuçlarına göre; Anti-HAV IgG 40 kişinin hepsinde (%100.0), HBsAg 627 kişinin 20'sinde (%3,2), Anti-HCV 637 kişinin 14'ünde (%2,2) ve Anti-HIV 618 kişinin üçünde (%0,5) reaktif olarak saptanmıştır. Elisa testi reaktif olanlar incelendiğinde; Foley sondası bulunan 12 kişinin dokuzunda HBsAg, üçünde Anti-HBs'nin, ikisinde Anti-HCV reaktiftir. Takma diş kullanan ve/veya evde sunulan ağız diş sağlığı hizmetinden faydalanan dokuz kişinin ikisinde HBsAg, üç kişide Anti-HCV ve bir kişide Anti-HIV reaktif saptanmıştır.Araştırmaya katılmayı kabul eden 57 hasta yakınının yaş ortalaması 49,5'dir. Çoğunluğu (%45,6) ilkokul mezunu, %38,6'sı ev hanımı olup, çoğunluğu (%84,2) hastasına diğer aile bireyleriyle birlikte bakmaktadırlar. Antalya EAH ESHB tarafından verilen eğitime katılanların oranı (%7.0) çok düşüktür. Hasta yakınlarının Elisa sonuçlarına göre; HBsAg 56 kişinin ikisinde (%3.6), Anti-HBs 55 kişinin 17'sinde (%30.9), Anti-HBe 24 kişinin ikisinde (%8.3) reaktif olarak bulundu. Anti-HCV bakılan 54 kişinin, Anti-HIV bakılan 50 kişinin hiç birinde reaktif sonuç saptanmadı.Bulguların değerlendirilmesinden ESHB'de izlenen hastaların bulaşıcı hastalıklar yönünden yeterince ayrıntılı değerlendirilmediği, hem kendileri için, hem de sağlık çalışanları ve bakım verenler için risk oluşturabilecek viral hepatit etkenlerinin taşıyıcılığı olup olmadığının çok az sayıda hastada bakıldığı saptanmıştır. Yapılan testlerinin ise çoğunlukla başka klinikler tarafından ameliyat ya da girişimsel işlemler öncesinde istendiği, ESHB tarafından yapılan rutin tetkikler arasında Elisa testlerinin yer almadığı görülmüştür.Çoğunluğu aynı ev ortamında yaşayan hasta ve bakım veren aile bireyleri önce ortak kullanım alanları ve hastayla direkt temas gerektiren durumlar nedeniyle başta viral hepatitler olmak üzere çeşitli hastalıklar yönünden bulaşma riski taşımaktadır. Bu durumun tüm aile bireyleri için önceden tespiti için çalışma yapılması, ESHB tarafından yapılacak izlemde hepatit belirteçlerinin tetkiki ve gerekli koruyucu önlemlerin alınması uygun bir yaklaşım olacaktır.

In the world and in Turkey the proportion of the population aged 65 and over is increasing. Increased age brings chronic diseases and being bedridden, and so the need of home health care is also increased. Home health care services are currently supported by general public in Europe and America and becoming a preference of social security institutions because they decrease health care utilization costs and decline the patient occupancy in hospitals. Throughout this period of change, home health care services started to be provided by public institutions also in our country by 2010. This study aims to determine the situation of viral hepatitis markers of patients who get service from Antalya Training Research Hospital (TRH), Home Health Care Services Unit (HHCSU) and by this way take necessary measures to protect health of healthcare professionals, patients, patient relatives or people who provide health care. It is determined by inquiring in the hospital's information processing system with identification details of 1670 patients having been followed-up between December 2010 and September 2015 in the unit the individuals who have undergone examination for viral hepatitis indicators (HAV-IgM, HAV-IgG, HBs-Ag, Anti-HBs, HBe-Ag, Anti-HBe, Anti-HCV) and Anti-HIV examination. 43 patients who have a reactive Elisa test result were retrospectively examined. During the home visits or calls made to people who live together and provide care for 43 patients who have an reactive Elisa test, these people were informed about the situation of patients and they should also be checked. 57 relatives of 36 patients accepted to participate in the research; results of those who have already undergone an Elisa test were evaluated, and necessary examinations were applied on those who have not undergone yet according to the findings determined in their patient. Demographic and clinic data of patients and patient relatives were transferred in computer and evaluated with SPSS 18.0 package program. Average age of patients who benefit from home healthcare services and on whom seropositivity was determined in the Elisa test is 76 years old. The most common disease group includes neurological and cardiac diseases. The great majority of patients are partially bedridden and they are cared by their family, primarily their first degree relatives (particularly their children) in the same home environment under good hygiene conditions. Three patients (7.0%) is fed by means of percutaneous endoscopic gastrostomy (PEG), 12 patients (27.9%) have urinary catheter. According to Elisa test results of the patients, HAV-IgG was determined as reactive in all of 40 patients (100.0%), HBsAg was determined as reactive in 20 of 627 patients (3,2%), Anti-HCV was determined as reactive in 14 of 637 patients (2,2%) and Anti-HIV was determined as reactive in three of 618 patients (0,5%). When Elisa test reactive patients were examined; nine of 12 patients who have Foley catheter, were HBsAg reactive, three patients were Anti-HBs reactive, and two patients are Anti-HCV reactive. Among nine patients who have dental plate and/or benefit from mouth and dental health service provided at home, two patients were determined as HBsAg reactive, three patients as Anti-HBs reactive, and three patients as Anti-HCV reactive and one patient as Anti-HIV reactive.Average age of 57 patient relatives who accepted to participate in the research is 49.5. Majority of them (45.6%) are primary school graduate, 38.6% are housewives, and most of them (84.2%) are taking care of their patients with other family members. The ratio of those who have attended the public education given by Antalya TRH-HHCSU is significantly low (7.0%). According to the Elisa results of patient relatives, HBsAg was found reactive in two of 56 people (3.6%), Anti-HBs was found reactive in 17 of 55 people (30.9%) and Anti-HBe was found reactive in two of 24 people (8.3%). Any reactive result was not determined in any of 50 people on whom Anti-HIV was tested and in 54 people on whom Anti-HCV was tested.It is determined upon evaluation of the findings that the patients being followed-up in HHCSU have not been evaluated sufficiently in detail in terms of infectious diseases; the existence of porter status of viral hepatitis indicators which may pose a risk both for themselves and healthcare employees and caregivers has been examined in very few numbers of patients. The tests which have been performed were mostly requested by other clinics before surgical operations or interventional procedures, Elisa tests were not included in routine investigations performed by HHCSU. Patients and family members who provide care, living mostly in the same home environment are carrying the risk of infection for various diseases primarily viral hepatitis particularly by reason of common use areas and the situation which require direct contact with patients. Conducting a study for determination of this situation in advance for all family members, investigation of hepatitis markers during the follow-up to be performed by HHCSU and taking necessary precautions will be a reasonable approach.