Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitimi ve Araştırma Hastanesi'nde 2002-2003 yıllarında tüberküloz ilaç duyarlılık testi yapılan hastalarda direnç oranları ve bunların çeşitli hasta özellikleri ile ilşkisi

Abstract

ÖZET Bu çalışma Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde yatarak tedavi gören ve 1 Ocak 2001-31 Mart 2003 (15 aylık) tarihleri arasında tüberküloz ilaç duyarlılık testi sonuçlan elde edilen hastalan kapsamaktadır. Çalışmamızda DSÖ'nün olgu tanımlan kullanılarak; yeni olgu, nüks olgu, tedaviyi terkten dönen olgu, tedavi başarısızlığından dönen olgu ve kronik olgularda tüberküloz ilaçlanna karşı direnç oranlarını belirlemek amacı ile yapılmıştır. Yaş, cinsiyet, coğrafi bölge, eşlik eden hastalık varlığı, tüberkülozlu hasta ile temas öyküsü, akciğer grafisinde radyolojik görünüm (kavite, yaygınlık) gibi hasta özelliklerinin ilaç direnci ile ilişkisi araştınlmıştır. Çalışmaya alman 524 hastadan (326 yeni vaka, 198 eski vaka) 220 'si en az bir veya daha fazla ilaca karşı dirençli olup toplam direnç % 42.0, yeni olgularda direnç % 25.8, eski olgularda direnç % 68.6 olarak saptanmıştır. Yeni olgulardaki direnç en sık INH'e karşı (%15.6) olup bunu sırasıyla SM (%14.7), RIF (%14.1) ve EMB (%5.8) izlemektedir. Eski olgulardaki ilaç direnci ise en sık RIF'e karşı görülürken (%58.6), bunu sırasıyla INH (%54.0), SM (% 40.4), EMB (%24.2) izlemektedir. Yeni olgularda %9.5, eski olgularda %48.5 ÇİD mevcuttur. En az bir ilaca karşı direnç ve ÇİD nüks olgularda % 56.5, %28.3; tedaviyi terkten dönen olgularda %52.9, %23.5; tedavi başansızlığından dönen olgularda % 87.5, % 65.6; kronik olgularda %75.9, % 64.5 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak bu çalışma, ülkemizdeki dirençli tüberküloz oranlannın ciddi boyutlarda olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum TB kontrol programlannda önemli aksaklıkların olduğunun göstergesidir. Kronik hasta grubunda olduğu gibi, tedavi başansızlığından dönen olgulardaki direnç oranlan da, nüks ve tedaviyi terkten dönenlere göre daha yüksek bulunmuştur. Bu nedenle tedavi başansızlığından dönen olgulann, kronik olgularda olduğu gibi dirençli tüberküloz konusunda uzmanlaşmış merkezlerde tedavi edilmeleri gerekmektedir. Direnç oranlannın daha yüksek olması nedeniyle, özellikle eski olgularda olmak üzere tüm olgularda duyarlılık testi yapılması gereklidir. 58

SUMMARY This study includes the patients who were treated and whose tuberculosis drug sensivity test results were obtained between January 1st, 2002 and March 3 1st, 2003 (15 months) in Atatürk Chest Disease and Thoracic Surgery Center. Case definitions of the WHO were used in order to determine the drug resistance rates in the new cases and relapse, treatment after default, treatment after failure, chronic cases. The relation between the drug resistance and the characteristics of the patients such as the age, gender, geographical region, accompanying diseases, the contact with a patient with tuberculosis and the chest radiographic findings (cavity, spread) were searched. Evaluated 220 patients of 540 (326 new cases, 198 old cases) are resistant to at least one or more drugs, overall resistance being 42.0 %, resistance in new cases was 25.8 % and resistance in old cases was 68.6 %. Among the drug resistance rates in new cases, resistance to INH was the highest (15.6 %), followed by SM (14.7 %), RIF (14.1 %) and EMB (5.8 %). Among the resistance rates in old cases, resistance to RIF was the highest (58.6 %), followed by INH (54.0 %), SM (40.4%), EMB (24.2 %). Multi-drug resistant tuberculosis rates were 9.5 %, 48.5 % in new and old cases, respectively. It was found that the resistance to at least one drug and multi drug were 56.5% and 28,3% in relapse cases; 52,9% and 23,5% in defaulter cases, 87,5% and 65,6% in failure cases and 75,9% and 64,5% in chronic cases, respectively. As a result, this study puts forward that resistant tuberculosis reaches important ratios in Turkey. This indicates that there are significant problems in the implementation of TB control programmes. Just like in the cases of the chronic patients group, the resistance rates in the cases of treatment after failure were found higher than the ones of relapse and treatment after default. For this reason, the cases of treatment after default must be treated in centers which are specialized on resistant tuberculosis cases as the chronic ones. Because of higher rates of resistance, sensitivity tests must be done for all cases, especially for old cases. 59