Öz yeterlilik derecesi, bağımlılık derecesi ve demografik özelliklerin sigara bırakma başarısı üzerine etkisi

Abstract

AMAÇ: Bu çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü'nün önlenebilir ölüm nedenlerinin en başında gelen tütün bağımlılığında kullanılan tedavi yöntemlerinin etkinliğini ve sigara bırakma başarısını etkileyen faktörleri araştırmayı amaçladık.GEREÇ VE YÖNTEM: Bu çalışma üç ana kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda; yaş, cinsiyet, eğitim durumu gibi kişisel özelliklerin etkilerinin incelendiği demografik özellikler anket formu kullanılmıştır. İkinci kısımda; psikolojik faktörleri değerlendirmek amacıyla Genel Öz Yeterlilik Ölçeği (GÖYÖ), Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği (HADÖ) ve Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT) kullanılmıştır. Son kısımda ise; tüm olgular, uygulanan tedaviye göre gruplandırılarak nikotin replasman tedavisi (NRT), bupropion tedavisi, vareniklin tedavisi ve psiko-sosyal destek kapsamında incelenmiştir.Çalışmamız Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu onayı alınarak 15.03.2019 tarihinde başlatılmış, 15.06.2019 tarihinde sonlandırılmıştır. Sigara bırakma polikliniklerine ayaktan başvuran gönüllü hastalara demografik özellikler formu, GÖYÖ, FNBT ve HADÖ uygulanmıştır. Sigara bırakma polikliniğine başvuran toplam 210 hastadan, üç aylık takibi tamamlanabilen 181 hasta çalışmaya dahil edilmiştir. Psikiyatrik hastalığı olan, iki yıldan daha az süredir sigara içen, 18 yaşından küçük ve 70 yaşından büyük hastalar çalışma dışı bırakılmıştır. 3 aylık takibi boyunca tek nefes dahi sigara içmemiş kişiler 'başarılı' olarak değerlendirilmiştir.BULGULAR: Çalışmamızda yaş, cinsiyet, medeni durum, çalışma durumu, sigarayı ilk deneme yaşı, sigara içme süresi, içme miktarı, ailede başka sigara içen kişinin olması, sigarayı bırakmayı isteme sebepleri, başvuru nedeni, düzenli ilaç kullanımı faktörleri ile sigara bırakma başarısı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Üniversite veya yüksekokul mezunlarında sigara bırakma başarı oranının diğerlerine göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu bulunmuştur.Kronik hastalığı bulunmayan hastalarda sigara bırakma başarı oranı diğerlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Hastalığı nedeniyle sigarayı bırakmak isteyenlerin GÖYÖ toplam puan ortalamaları diğerlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur.HADÖ, GÖYÖ, FNBT testleri ve sigara bırakma başarısı arasında anlamlı istatistiksel ilişki bulunamamıştır. Ancak; GÖYÖ toplam puanı ile HADÖ arasında negatif korelasyon olduğu saptanmıştır.Farmakolojik tedavi uygulanan hastalarda sigara bırakma başarı oranının sadece psiko-sosyal destek alanlardan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bupropion kullananların sigarayı bırakma başarı oranları, Vareniklin ve NRT kullananlardan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur. Vareniklin ve NRT kullananlar arasında sigarayı bırakma başarı oranları açısından anlamlı bir fark bulunamamıştır.SONUÇ: Bu çalışmada farmakolojik tedavilerin, eğitim seviyesinin ve kronik hastalıkların sigara bırakma başarısında etkili faktörler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kronik hastalıkların genel öz-yeterliliği azalttığı gözlemlenmiştir. Ayrıca, GÖYÖ toplam puanı ve HADÖ arasında negatif korelasyon olduğu gösterilmiştir.

AIM: In this study, we aimed to research the effectiveness of treatment modalities used in tobacco dependence, which is considered as the leading cause of preventable death by World Health Organization, and the factors affecting smoking cessation success.MATERIALS AND METHODS: This study consists of three main sections. In the first part, we used demographic characteristics questionnaire form to analyze the effects of personal features such as age, gender, and education level. In the second part, in order to evaluate the psychological factors, we used General Self-Efficacy Scale (GSES), Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), and Fagerström Test for Nicotine Dependence (FTND). In the last part, all cases were grouped upon the treatment used and studied within the context of nicotine replacement therapy (NRT), bupropion, varenicline, and psychosocial support.Our study started on 15/03/2019 with the approval of the Clinical Research Ethics Committee of Haydarpaşa Numune Training and Research Hospital, and ended on 15/06/2019. The questionnaire forms, including the demographic characteristics form, GSES, FTND, and HADS were filled by all of the volunteer patients admitted to the Smoking Cessation Clinic. Of the 210 patients admitted to Smoking Cessation Clinic, 181 patients who had completed three-months follow-up were included in the study. Patients with a psychiatric disease, smoking less than two years, younger than 18 and older than 70 years-old were excluded from the study. Patients who did not smoke even one puff during the three month follow-up were considered as successful.RESULTS: In our study, no correlation was found between smoking cessation success rate and age, gender, marital status, working status, age at first trial, duration of smoking, amount of drinking, presence of another smoker in the family, quitting reason, reason for seeking help, and regular drug use. The smoking cessation success rate in university or college graduates was found to be statistically significantly higher than the others.The smoking cessation success rate for patients not having chronic disease was found to be statistically significantly higher than the others. The mean total score of GSES of those who wanted to quit smoking because of their illnesses was found to be statistically significantly lower than the others.No statistically significant correlation was found between HADS, GSES, FTND tests and smoking cessation success. However, a negative correlation between total score of GSES and HADS was determined.The smoking cessation success rate of patients receiving pharmacological treatment was found to be statistically significantly higher than those receiving psychosocial support. The smoking cessation success rate of patients receiving bupropion was found significantly lower than those of receiving Varenicline and NRT. No statistically significant correlation between patients receiving Varenicline and patients receiving NRT was found.CONCLUSION: In this study, we concluded that pharmacological treatments, education level, and chronic diseases are effective factors on smoking cessation success. We observed that chronic diseases reduced self-efficacy. Also, we showed that there was a negative correlation between the total score of GSES and HADS.