Birinci derece yakınlarında kanser olan ve olmayan bireylerin kanser tarama programlarına ilişkin farkındalık, bilgi ve tutumlarının karşılaştırılması

Abstract

Amaç: Dünya genelinde sıklığı giderek artmakta olan kanser hastalığı, toplumlarda ciddi sosyoekonomik yüke, bireylerde maddi ve manevi kayıplara yol açmaktadır. Bu durum kanserden korunma ve erken teşhisin önemini gündeme getirmektedir. Kanser tarama testleri tüm dünyada erken teşhis için önde gelen uygulama modelidir. Kanser hastalığının oluşumunda genetik ve çevresel risk faktörlerinin etkili olduğu düşünüldüğünde, kanser hastalarının birinci derece yakınları topluma nazaran daha çok risk altındadır. Bu çalışmada amaç, birinci derece yakınında kanser olan bireylerin toplumun diğer kesimlerine nazaran tarama testlerine olan duyarlılığını ölçmek, birinci basamak sağlık hizmeti sunan ve tarama programlarında önemli sorumluluklar üstlenen aile hekimlerinin bu konudaki etkinliğini değerlendirmektir.Gereç ve Yöntem: Çalışmamız kesitsel tanımlayıcı özellikte bir çalışma olup, katılımcılara `Kişisel ve Demografik Bilgiler Formu` ve `Kanser Tarama Programlarına İlişkin Değerlendirme Formu` başlıklı 2 bölümden oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Katılımcılar, onkoloji kliniğinden takipli hastaların birinci derece yakınlarından ve aile hekimliği kliniğine çeşitli nedenlerle başvuran birinci derece yakınlarında kanser olmayan bireylerden seçilmiş olup toplam 300 gönüllü çalışmaya dahil edilmiştir.Bulgular: Onkoloji grubunda tarama testlerini bilme oranları daha yüksek çıkarken bu testleri yaptırma oranları aile hekimliği grubunda daha yüksek çıkmıştır. Kendi Kendine Meme Muayenesi bilme durumu açısından her iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.050). Onkoloji grubundaki katılımcıların kendi hastalarında bulunan kanser çeşidine yönelik kanser tarama testlerini yaptırma oranı daha yüksek bulunmuştur. Sonuç: Birinci derece yakınında kanser olan ve olmayan bireyler arasında çoğu kanser tarama testini bilme ve yaptırma arasında anlamlı bir fark çıkmamıştır; fakat katılımcıların yakınında bulunan kanser çeşidine daha hassas olduğu, bu kansere yönelik tarama testlerini daha çok bilip, yaptırdıkları görülmüştür. Kanserden etkin korunma ve erken teşhis için birinci basamak koruyucu hekimliği yapmakta olan aile hekimlerine büyük görev düşmektedir. Her aile hekiminin kendisine kayıtlı risk grubundaki bireylere ulaşması ve kanser tarama programlarına yönelik eğitimler vererek katılımı teşvik etmesi kanserin erken tanı ve tedavisine önemli katkılar sağlayabilir. Anahtar Kelimeler: Kanser, Tarama Programları, Onkoloji, Birinci Derece Akrabalar, Aile Hekimliği

Objection: Cancer disease, which is increasing in frequency all over the world, causes serious socioeconomic burden in societies, material and spiritual loss in individuals. This situation puts the importance of prevention of cancer and early diagnosis. Cancer screening tests are the leading application model for early detection all over the world. If we think that genetic and environmental risk factors are effective in the formation of cancer disease, the first degree relatives of cancer patients are at higher risk than the other individuals in the community. The aim of this study is to assess the sensitivity of individuals with cancer in the first degree to screening tests compared to other parts of the population and to evaluate the efficacy of the family physicians presenting primary health care and undertaking important responsibilities in screening programs.Materials and Methods: Our study was a cross-sectional descriptive study and a questionnaire consisting of two parts titled `Personal and Demographic Information Form` and `Evaluation Form for Cancer Screening Programs` was applied to the participants. Participants were selected from first-degree relatives of follow-up patients from the oncology clinic, and those who were referred to the family medicine clinic for various reasons were selected as non-cancers in their first degree relatives. A total of 300 individuals from both groups were included in the study.Findings: While the knowing rates of screening tests were higher in the oncology group, the rate of having these tests was higher in the family medicine group. The difference between breast self-examination knowledge status was statistically significant (p<0.050). Participants in the oncology group were found to have more screening tests for cancer types in their patients.Conclusions: There was no significant difference between knowing and taking most cancer screening tests among individuals with and without cancer near the first degree; but it was found that the cancer type near the participants was more sensitive and had more knowledge of the screening tests for this cancer. Family physicians are in charge of primary care preventive medicine for effective prevention and early diagnosis of cancer. It is the most important point in this regard that every family physician should be able to reach the registered risk group and train them for cancer screening programs and encourage participation.Key Words: Cancer, Screening Tests, Oncology, First Degree Relatives, Family Medicine