Çin dış politikasında şanghay işbirliği örgütü etkisi ve Türkiye'ye etkileri

Abstract

Çin Komünist Partisinin Uzun yürüyüş sonrasındaki başarısı, Mao Zedong'un 1 Ekim 1949'da Pekin'de Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ni ilan etmesi ile kesinlik kazanmıştır. Soğuk Savaş döneminde ÇHC'nin, 1950'li yıllarda ve 1960'ların başında uluslararası alanda yakınlaşma tercihi Sovyetler Birliği'nden yana olmuştur. 1960'lı yıllarda ise Çin dış politikasında, emperyalizm ve revizyonizm karşıtlığı hâkim olmuştur. 1980'li yılların başından beri ise Çin, bağımsız bir dış politika ile uluslararası ekonomide aktif katılım yolu takip etmektedir. Önemli bir dönüm noktası olarak Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Çin, ekonomi ve güvenlik alanlarında çok taraflılık anlayışını benimseyerek bu doğrultuda hareket etmeye başlamıştır.Bu bağlamda Çin, Şanghay İş birliği Örgütü (ŞİÖ) şemsiyesi altında terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkçılığa karşı yapılan askeri tatbikatlarla kararlılığını göstererek, dış politika önceliklerini de açıkça belli etmektedir. Çin, özellikle Orta Asya Bölgesi ile ilişkilerine büyük bir önem vererek yaşamsal çıkarları olan toprak bütünlüğünü ve sınır güvenliğini korumayı amaçlamaktadır. Uluslararası alandaki yeni çok kültürlülük ve çok etniklilik kavramlarına karşı bölgesinde Rusya Federasyonu ile iş birliğini geliştirerek gerek ekonomik gerek sosyal, gerekse güvenlik alanlarında dikkatli politikalar izlemektedir.Türkiye'nin ise Orta Asya bölgesi ile olan ilişkilerine bakıldığında, Çin'e kıyasla Türkiye'nin istikrarlı bir politika geliştiremediği gözlenmektedir. Buna sebep olarak Türkiye içindeki iç dinamiklerin öncelikli dış politika anlayışlarındaki farklılıklar ve dış dinamik bağlantıları nedeniyle bağımsız politika geliştirme kabiliyeti gösterememesi belirtilebilir. Türkiye ile Çin arasındaki resmî diplomatik ilişkilerin 5 Ağustos 1971 tarihinde başlamasına rağmen ilişkilerde çok büyük bir yakınlaşma gerçekleştirilememiştir. Ancak, Soğuk Savaşın sonuna doğru Çin'in kısmen dünyaya açılma politikaları başlatması ile birlikte Türkiye ve Çin arasında ilişkiler gelişmeye başlamıştır.ŞİÖ, NATO'ya karşılık olarak bir yapılanma öngörmediğine dair açıklamalar yapmaktadır. Fakat konunun çeşitli uzmanlarına göre orta ve uzun vadede örgütün Atlantik politikaları karşısında yükselmesini beklemektedir. Bu bağlamda Türkiye'nin olağanüstü uluslararası ya da yapısal bir değişiklikle karşı karşıya kalmadığı sürece, üyesi olduğu ittifakın politikalarını takip etmesi öngörülmektedir. Ayrıca Türkiye'nin örgüte olası üyeliğinde, uluslararası sistemdeki birden fazla güç dengesinde oynama olacağından dolayı, söz konusu üyeliğin şu anki mevcut konjonktürde olasılığı düşük görülmektedir.Sonuç olarak Rusya ve Çin, bölgelerinde yaşadıkları ortak sorunlar ve çıkarlar doğrultusunda yapısalcı bir anlayışla birbirlerine yakınlaşmakta ve bölgeye olası bir üçüncü oyuncunun dâhil olmasını şiddetle eleştirmektedirler. ABD'nin 11 Eylül sonrası Orta Asya'da yakaladığı destek rüzgârının da sona ermesinin ardından Çin ve Rusya seslerini daha da yükseltmekte ve ŞİÖ çatısı altına giren devletleri birleştirerek ABD ve Atlantik politikalarına karşı sıkı tedbirler almaktadırlar.

The success of the Chinese Communist Party after the Long Walk has been established when Mao Zedong declared the People?s Republic of Chinese Republic on 1st October 1949. During the Cold War period, particularly at the beginning of the 1950s and 1960s, PRC has preferred to form close relations with Soviet Union. As in 1960s anti-imperialism and anti-revisionism has dominated the Chinese foreign policy. However, from the beginning of the 1980s, China has been pursued an active involvement in international economy through the way of independent foreign policy. As an important turning point, after the dissolution of the Soviet Union, China has adopted the multi-polarity approach in economy and security arenas and began to act as follows.In this sense, China displays its decisiveness by the way of military practices against terrorism, separatism and extremism under the umbrella of Shanghai Cooperation Organization (SCO) and clearly expresses its foreign policy priorities. China aims to protect its territorial integrity and border safety which are its vital interests, particularly as gives great importance to its relations with Central Asian region. Against the new multi-culture and multi-ethnicity concepts in international arena, China develops its cooperation with Russian Federation and pursue careful politics whether in economics or social, or in security areas.Regarding to Turkey?s relations with Central Asian region, it is observed that compare to China, Turkey could not develop a stable policy. Reasons for that could be indicated as the foreign policy differences among internal dynamics and lack of ability to develop independent policy though connections of external dynamics. Despite that the official diplomatic relations has been started on 5 August 1971, not so much rapprochement has been achieved. However, at the end of the Cold War, when China has launched a partial open policy to world, relations began to develop between Turkey and China.SCO declares that it does not foresee a structuring against NATO. However, according to various specialists, it is expected that the organization would be rise in middle and long term. In this sense, unless Turkey comes across with an extraordinary international or structural shift, it is anticipated that Turkey would follow the policy of the alliance which she is a member of. In addition, in a case of Turkey?s membership to the organization, as a reason of the movement among more than one balance of power in international system, it is regarded as a low possibility for the concerning membership in present conjuncture.Consequently, Russia and China is coming closer in a way of structuralist approach in the direction of their common conflicts and interests in their region, and strictly criticizes the involvement of the possible third player into the region. Behind the ending of the wind of support about Central Asia after the September 11, China and Russia raise their voice and take serious measures against Atlantic and USA politics by uniting the countries that are under the roof of SCO.