Afrika'da barış koruma harekatları: Ruanda, Demokratik Kongo ve Sudan örneği

Abstract

Güvenliğin sürekli bir ihtiyaç olduğu dünyada bunu sağlamaya yönelik araçların daima gündemde olacağı öngörülmektedir. Barış koruma, 1950'lerden beri barış ve güvenliğin sağlanmasına hizmet etmiş ve kimi zaman başarılı olmuş bir araçtır. Günden güne değişen dünyada yeni fırsat ve tehditler ortaya çıkmış, her şey gibi barış korumayı da dönüşerek yeni duruma uyum sağlamaya zorlamıştır.Birleşmiş Milletler (BM) çatısı altında barış koruma, bir dizi reformdan geçerek, klasik ilkelerini de muhafaza eden yeni bir boyuta geçmiştir. Teoride ideal olarak kabul edilen yeni yapı birçok sınava tabi tutulmuş ve bir kısmında başarısız olmuştur. Başarısızlık topyekûn barış koruma anlayışının ve yapısının tekrardan sorgulanmasına neden olmuştur.?BM'nin barış koruma harekâtlarında çoğunlukla başarısız olmasının hangi nedenlerle açıklanabileceği? sorusu bu çalışma için çıkış noktası olmuştur. Oldukça hacimli bir literatüre sahip olan barış koruma harekâtlarının başarısızlığı, belirlenen iki bağımsız değişken ile incelenmiştir. Çalışmanın hipotezi, BM'nin yılların tecrübesiyle oluşturduğu barış koruma anlayışı ile daha ilk kuruluşundan getirdiği örgüt yapısı ve karar alma sistemindeki sorunlar nedeniyle Afrika'daki barış koruma harekâtlarında başarısız olduğudur.Çalışmada İngiliz Okulu (İO) yaklaşımının, ?düzen-adalet? diğer bir ifadeyle ?devlet-insan? ikileminden hangisinin ?barış ve güvenliğin odağında? olduğu tartışması esas alınarak kuramsal çerçeve oluşturulmuştur. BM'nin barış koruma harekâtlarının her aşamasında ?düzen-adalet? konularında dengeyi sağlanmasının uygun yaklaşım tarzı olduğu düşünülmüştür.Hipotezin test edilmesi amacıyla BM'nin Afrika'da icra ettiği Ruanda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Sudan barış koruma harekâtları seçilmiştir. Oluşturulan kuramsal çerçevede değişkenlerin test edilmesi için harekâtlarda BM'nin yetkili organlarıyla beraber harekâta ilgisi, harekât başladığı andan itibaren insan hakları ve insani yardım konularında yapılan veya yapılmayanlar, diğer taraftan meşru hükümetin rızasına dikkat edilip edilmediği konuları sorgulanmıştır.Analizi yapılan üç durumun da BM'nin asli gündeminde yeterince yer almadığı yayınlanan raporlardan ve alınan Güvenlik Konseyi kararlarından tespit edilmiştir. BM Güvenlik Konseyi üyeleri arasında eşseslilik bulunmadığı ve ülkelerin çıkarlarını yerel halkların insan haklarından önce düşündüğü görülmüştür. BM müdahalesi sonrasında bile insan ölümlerinin, göçlerin, tecavüz ve şiddet olaylarının devam ettiği tespit edilmiştir. Genel Sekreter'lerin, Güvenlik Konseyi ve uluslararası kamuoyunu yeterince bilgilendirip harekete geçirme konusunda yetersiz kaldıkları tespit edilmiştir. BM, barış koruma anlayışı ve örgüt yapısı ile karar alma sistemindeki eksiklik ve yanlışlıklar nedeniyle, bitmiş olan Ruanda ile devam eden Kongo ve Sudan harekâtlarında şimdiye kadar başarısız olmuştur.

In the world that security is a constant need, instruments to ensure it are always expected to be on the agenda. Peacekeeping have served since the 1950s, and sometimes it was successful. Changing conditions in the world gradually, brought new variables and like everything else peacekeeping is also forced to change to adapt new situation.Under the guidance of United Nations (UN), initiating a series of reform efforts, peacekeeping, keeping the classical principles, upgraded itself. The structure which is considered to be ideal in theory, failed in the field, and began to be questioned again.At the beginning of this study, the question of ?By which factors the failure of UN peacekeeping mostly explained?? was the starting point. Within the sizeable peacekeeping literature the subject of the failure of the missions is tested by two independent variables. The hypothesis of this study is that ?the UN fails due to the problems of the concept of peacekeeping with the structural problems in the organization and decision-making system?.In this study, the discussion of the `system or justice` in other words the ?state or human? would be the focal point in English School (ES) approach established the theoretical framework. Within this framework it is accepted that the balance of ?system-justice? should be in action for the UN peacekeeping activities.In order to test the hypothesis peacekeeping operations in Rwanda, Democratic Republic of Congo and Sudan which are executed by UN are chosen. UN?s interest in the missions together with the authorized bodies, the interest of UN authorities in humanitarian and human rights subjects since the beginning of the missions, and whether the consent of the legal regime is considered are the subjects questioned.It is confirmed that UN did not show faithful interest in the cases analyzed in this study. The issued reports of Secretariat and the resolutions of Security Council are telling signs of poor interest. There were disagreements among the Members of the Security Council, mostly because of the preference of these countries for their interest rather than the locals? human rights. Despite UN Secretary-Generals? official rights, they did not inform Security Council and lead the international society to take necessary precautions.It is known that in Rwanda the UN considered the consent of the parties but neither in Congo nor in Sudan. Even after the intervention of the UN, human deaths are experienced; violent actions hit the peak, therefore UN failed in Rwanda Congo and Sudan missions.