Multipl sklerozlu olgularda lezyon alanı ve lokalizasyonu ile klinik ve paraklinik bulguların ilişkisi

Abstract

7. ÖZET Multipl skleroz, santral sinir sisteminde bir çok bölgeyi etkileyerek değişik belirtilere yol açan, relaps ve remisyonlarla seyreden, kronik, inflamatuar, demyelinizan bir hastalıktır. Genç yaşlarda ortaya çıkan, kişinin aile, akademik, mesleki ve sosyal işlevselliğini olumsuz yönde etkileyen, ilerleyici ve yeti yitimine neden olan bir hastalıktır. Buna ikincil ruhsal tepkiler birçok psikiyatrik bozukluğa yol açabilir ve fiziksel özürlülüğün birikimi MS'li hastaların günlük hayatlarını olumsuz yönde etkiler. Son yıllarda özellikle kronik hastalığı olanlarda önem kazanan YK kavramı `kişinin kendi durumunu, kendi kültürü ve değerler sistemi içinde algılayış biçimi` olarak tanımlanmıştır. Bu çalışma ile MS'li olgularda lezyon lokalizasyonu ve alanının, EDSS skorları ve bazı klinik, paraklinik bulgular ile sosyo-demografik özellikleri ve YK ile ilişkisini araştırmayı amaçladık. MS polikliniğinde izlenen yaşlan 16-52 arasında değişen, 31 kadın, 11 erkek relapsing-remitting MS hastasından oluşan olgularımıza nörolojik muayene, GUP, SUP, BİUP incelemeleri ve MRG yapıldı. Lezyon alanları MRG cihazımn alan ölçüm programıyla mm2 olarak elde edildi. Hastaların kısıtlılık düzeyleri EDSS ile yaşam kaliteleri WHOQOL- BREF ile belirlendi. Psikiyatrist ile psikiyatrik görüşme yapılan hastalara MMSE ve BECK depresyon ölçeği verildi. BECK depresyon ölçeği puanlan ile hastalık süresi, EDSS ve atak sayısı (p=0.001) arasında güçlü ilişki bulunurken, medeni durum (p=0.255), eğitim düzeyi (p=0.417), cinsiyet (0.869), plak sayısı (p=0.657), GUP değeri (p=0.828) ve lezyon lokalizasyonu (p=0.170) ile anlamlı ilişki bulunamadı. MMSE puanlan ile atak sayısı (p=0.422), plak sayısı (p=0.095), lezyon lokalizasyonu (p=0.446) ve lezyon alanı arasında istetistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı. Lezyon lokalizasyonu ile EDSS skoru, MMSE ve BECK depresyon ölçeği puanlan arasında anlamlı ilişki bulunamadı. BECK depresyon ölçeği ile WHOQOL-BREF arasında tüm alanlarda anlamlı ilişki bulundu. EDSS ve WHOQOL-BREF arasında genel sağlığın yaşamdan memnuniyet alt grubunda (p=0.039) ve fiziksel sağlık alanlannda(p=0.005) anlamlı ilişki saptanırken yaşam kalitesi ölçeğinin diğer alanlarında ilişki saptanmadı. MRG'de tespit edilen lezyonlann lokalizasyonu ile WHOQOL-BREF arasında yalmzca sağ 47periventriküler derin beyaz cevher lezyonları ile sosyal ilişki alanında (p=0.035) ve sol periventriküler derin beyaz cevher lezyonları ile çevre alanında (p=0.031) ilişki saptandı. Hastalık süresi (p=0.186), kortikal lezy onlar (p=0.176), total lezyon alanı (p=0.067), GUP değerleri ve WHOQOL-BREF arasında anlamlı bir ilişki saptanmadı. Lezyon sayısı, lokalizasyonu, ile YK'nın diğer parametreleri ve total lezyon alanı ile YK arasında ilişki bulunmamasının, literatürlerde bu alanda yapılan çalışmalarda elde edilen farklı sonuçların, MS'nin heterojenitesine, hasta gruplarının seçiminde, MRG lezyonlanmn ve bilişsel fonksiyonların değerlendirilmesinde farklı yöntemlerin kullanılmasına bağlı olabileceği düşünüldü. Yapılacak çalışmalarda, bilişsel durumu değerlendiren kapsamlı ve standardize testler ve YK'ni değerlendiren hastalığa özgü skalalar ile fonksiyonel görüntüleme yöntemleri kullanılarak bilgilerin doğrulanabileceği düşünüldü. 48

SUMMARY MS is a chronic inflammatory and demyelinating disease of the central nervous system. The diseases involves various sites throughout the CNS with a wide rage of clinical manifestations. It affects relatively young people and has a negative influence an social and occupational functioning of the patient as well as family rebtrans. It is progressive and results in loss of cognitive functions. Secondary psychic reactions may result in various psychiatric disorders. Accumulation of physical disabilities negatively influences the daily life of the patients. The concept of quality of life (QOL) is described as self perception of the subject's status accorching to his own cultural values. The QOL has recently gained importance among chronically ill patients. In this study we aimed to investigate the corelation of QOL with lesion localization and lesion area as well as EDSS scores, clinical and paraclinical findings and socio-demographic features. Thirty-one female and 11 male patients with relapsing-remitting MS who admitted to the outpatient clinic of neurology were included in the study. Their ages ranged between 16-52. The patients had a careful neurological examination, visual, auditory and somatosensory evoked potentials and MRI examination. Area of lesions were measured by the MRI software program and expressed as mm2. Disability level of the patients were determined by EDSS whereas WHOQOL-BREF was used to determine the QOL. MMSE and BECK depression scale were applied to the patients by the psychiatrist. BECK depression scale scores were strongly correlation with disease duration, EDSS score and attack frequency(p=0.001) of the patients. BECK depression scale scores were not corelated with marital status (p=0.255), level of education (p=0.417), sex (0.869), number of plaques (p=0.657), visual evoked potential values (p=0.828) and lesion localization (p=0.170). No sagnificant correlation was found between MMSE scores and attack frequency (p=0.422), number of plagues (p=0.095), lesion location (p=0.446) and lesion area. BECK depression scale scores were significantly corelated with all domains of the WHOQOL-BREF. EDSS scores were significantly correlated with general health/ plessure of living subscale of WHOQOL-BREF (p=0.039) while no corelation was 49found between EDSS and other domains of WHOQOL-BREF. Deep white matter lissions of right periventricular area were correlated with social relationships domain of the WHOQOL-BREF (p=0.035) while deep white matter lesions of left periventricular area were correlated with environment domain of the WHOQOL- BREF (p=0.031). Disease duration (p=0.186), cortical lesion (p=0.176), total lesion areas (p=0.067), and visual evoked potential values were not significantly correlated with WHOQOL-BREF. Lack of correlation between number and localization of lesions and other parameters of QOL, also between total lesion areas and QOL might be due to the heterogeneity of the disease, patient selection criteria and methodological differences is evaluating cognitive functions and MRI lesions. Evaluating cognitive functions with detailed and standardized tests, using diseas spesific scales for measurement of QOL and using functional imaging techniques shold be more informative in further studies. 50