ИНФЛЯЦИЯ ЖАНА АГА ТААСИР ЭТКЕН ФАКТОРЛОР (КЫРГЫЗСТАН МИСАЛЫНДА)

Abstract

Bağımsızlığın ilk yıllarında hiperenflasyon denilebilecek kadar önemlienflasyon problemleriyle karşı karşıya kalan Kırgızistan, 1993 yılında ulusal paraolan som'un dolaşıma sokularak para arzı kontrol altına alınamayan rublenin yerinialması, aynı yılı kurulan Merkez Bankası'nın 1998 yılından beri bağımsız olarakpara politikasını yürütmekte olması ve para politikasının temel amacı olarakfiyatların istikrarının belirlenmesi gibi önlemler sayesinde günümüzde enflasyonproblemini başarılı bir şekilde çözmektedir.Merkez Bankası'nın başarılı olmasında hangi araçlar çok daha etkinolmaktadır ve böyle bir anti-enflasyonist politika uzun dönemde de sürdürülebilecekmidir ve başarılı olabilecek midir gibi soruların cevabını araştırmak bu tezin amacınıoluşturmaktadır.Amaca ulaşmak için önce enflasyon dinamikleri konusunda teorik ve pratikliteratür taraması yapılmıştır ve onların ışığında Kırgızistan'da enflasyon dinamikleriekonometrik metodlar yardımıyla araştırılmıştır. Model tahminleri ve GrangerNedensellik Testleri sonucu söz konusu ülkede enflasyonu hem kısa hem de uzundönemde önemli ölçüde dış fiyatların ve döviz kurlarının etkilediği ortayakonulmuştur. Ayrıca, uzun dönemli mevduat faiz oranlarının da enflasyon üzerindegüçsüz bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir.Para arzı, nominal ücretler gibi değişkenlerle enflasyon arasında istatistikibakımdan anlamlı bir ilişkinin olmadığı ilginçtir. Bu bulgular ışığında denilebilir ki,Kırgızistan Merkez Bankası enflasyonla mücadelede önemli araç olarak döviz kurupolitikasını yani piyasaya döviz satmak, satın almakla döviz kuruna müdahale etmepolitikasını kullanmaktadır ve para arzı kontrolünün enflasyonla mücadelede etkisiçok sınırlıdır. Uzun dönemde enflasyonla mücadelede başarılı olabilmek için iç üretimyetersizliği, ithalat mallarına bağımlılık ve dolayısıyla sürekli devam eden dış açıkgibi problemlerin çözülmesi temel şarttır. Bu problemleri çözmek için de dışkaynakların etkin kullanılması yani bütçe açığını ve dış açığı finanse etmeye değil içüretimi artıracak şekilde yönlendirilmesi; ülkenin rekabet gücünü artıracak, dışticaret hadlerinin ülke aleyhine seyrine yol açan ilksel mal ihracatı eğilimini kırarak,işlenmiş mamul üretimi ve ihracatını teşvik ederek, kısmen de olsa tüketim mallarıithalatına olan bağımlılığın ortadan kaldırılmasına yönelik teşvik edici politikalarınuygulanması; iç tasarrufları bankacılık sistemi yardımıyla yatırımlara yönlendirmekiçin mevduatlara devlet garantisi gibi politikaların uygulanması önerilir.

Having faced high inflation rates, Kyrgyz Republic introduced its owncurrency in 1993 and in the same year the National Bank of Kyrgyzstan wasestablished. These measures helped to achieve the primary goal of the monetarypolicy – ensuring the price stability.The purpose of this study is to research the effectiveness of the CentralBank's instruments, and the impact of the long term application of anti-inflationistpolicies.In the light of this purpose the wide range of different theoretical and appliedresources was explored and their application to the dynamics of inflation inKyrgyzstan with the help of econometric methods was researched. As the results ofthe applied model and Granger Causality test shows, the inflation rate in the countryis influenced mainly by foreign prices and exchange rate. In addition, the weakimpact of the long term deposit rates on the inflation rate was discovered.It is worthy to notice that according to the model applied there is nostatistically significant relationship between money supply, nominal wages and theinflation rate. In the light of this conclusion, we can see that the Central Bank havebeen using exchange rate policies to control the inflation rate and the control over themoney supply had limited effect in this process.The main aspect in the process of controlling the inflation rate in the long runis to find proper solutions to such challenges is insufficient domestic production, thedependency on imported goods and consequently the constant deficit of balance ofpayments. As the solutions for these issues effective use of external and internalresources i.e. increasing domestic production, the country competition power;stimulation of manufacture and export of goods with high surplus value; the directionof domestic savings to investments with the help of the banking system andproviding state guaranty for deposits are proposed.