Kırgızlar için açılan Rus yerli (Tuzem) okulları

Abstract

Türkistan Bölgesinde Çarlık Rusya'sı tarafından açılmış olan Rus Okulları,kontenjan ayrıldığı halde yeterli derecede yerli öğrenci çekememiştir. Bununsebeplerini; bu okulların yerli halkın milli ve dini değerlerine uygun olmamasınabağlayabiliriz. Rus idaresi bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla, Rus Yerli Okullarınıaçmışlardır.Genel anlamda Rus Yerli Okullarını ikiye ayırmak mümkündür. Birinci kısıma,Türkistan'ın önemli şehir ve büyük köylerinde yaşayan yerli halk için açılan Rus YerliOkulları girmektedir. Ruslarla iç içe bulunmaları sebebiyle çok öğrenci çekmişlerdir.Nihayete erişleri de Sovyetler Birliği'nin kuruluş evresi olmuştur. Bu okullar genelolarak baktığımızda tamamen kapatılmamış adları değiştirilerek yerlerini SovyetOkulları almıştır. İkinci kısıma giren Rus Yerli Okulları ise konar göçer yerli halk içinküçük birimlerde açılmış olanlardır. Fakat Rus yerleşim birimlerinden uzakta olmalarısebebiyle; bir çok öğrenci kayıt olduğu halde, çok az öğrenci Rusça'ya tam hakimiyetkurarak mezun olmuştur. Çoğu öğrenci okulunu bırakmak zorunda kalmıştır. Rusyerleşim merkezlerinden uzakta küçük birimlerde açılmış olan bu Rus Yerli Okullarınındaha Sovyetler Birliği dönemine gelinmeden kendi kendilerine kapanmış olduklarınıgörüyoruz. Rus Yerli Okullarını açan Çarlık idarecileri olduğu halde; ekonomik güçyerli halk tarafından karşılanmıştır. Okulların kapanması veya kapanmaması Rusları bubağlamda fazla ilgilendirmemiştir. Ayrıca Ruslaştırma çabası için hazırlanmış buokulların, eksiklerini gidermek için düzenlenen hiçbir toplantıdan yapıcı sonuççıkmamıştır.Araştırılmamış bir konu olması sebebiyle ele aldığımız ve Kırgızistan DevletArşivi Belgeleriyle zenginleştirdiğimiz bu çalışmamızın bir çok anlamda döneme ışıktutacağı kanaatindeyiz.Anahtar Kelimeler: Türkistan, Çarlık Rusya'sının Türkistan'daki Eğitim Politikası,Yerli Okulları, Rus Okulları, Kadim Okulları, Cedit Okulları

Russian schools which opened in Turkistan region by Russian Tsarismin spite of quota had separated they could not attracted enough local pupils.The main reasons we can say that such schools were not suitable to culturaland national values of local people. Russian administration openedRussian-Tuzem schools to solve this situation.There are two kind of Russian-Tuzem schools. The first one isRussian-Tuzem schools which opened for local people who live in maincities and in small towns of Turkestan. Because of local people live amongRussians such kind of schools could pull a lot of pupils. Russian-Tuzemschools closed when USSR is established. Generally they did not closedcompletely, theirs name only changed as Soviet schools. The second kindof Russian-Tuzem schools opened in little units for nomad people. Owingto they were far away from Russian units although lots of pupil registeredonly few of them could learn Russian. And a lot of pupils had to leaveschools. That is why such kind of Russian-Tuzem schools whichestablished far away from center, closed automatically before USSRperiod. In spite of Russian-Tuzem schools founded by Russianadministrators local people covered themselves economically. In thisrespect, closing or not closing such kind of schools did not interested TsarRussians. This schools aimed at Russification but especially there were notany results after meetings which held to solve lacks of such schools.We think that this work which consists materials of Kyrgyz StateArchive will be clarify different problems.Key words: Turkestan, Educational politic of Russian Tsarism inTurkestan, local schools, Russian schools, Kadim Schools, Cedit schools.