Kırgızlarda at ve at kültürü

Abstract

Eski çağlarda, Kırgız sosyal, ekonomik ve kültür tarihinin, genel manada atlıkonar-göçer bir kültüre dayalı olduğunu söylemek lazımdır. Kırgızların kültür hayatınıdaha iyi anlayabilmek için, at ve atlı kültürün, Kırgız kültürü içindeki yerini vefonksiyonunu değerlendirmek gerekir. Çünkü at, Kırgız sosyal hayatının her alanındaönemli bir yere sahiptir.Atın evcilleştirilip binek hayvanı olarak kullanılması, Kırgız kültür veuygarlığının önemli bir aşama kazanmasına yol açmış ve Kırgız tarihinde bir dönemnoktasını teşkil etmiştir. Kırgız atı, hızlı, açlığa, dağ silsilelerini aşmaya dayanaklı vepratik olma özelliği ile Kırgızların geniş sahalara yayılmasını sağlamıştır.Kırgızların eskiden beri hayvancılık konusunda uzman olmaları, atıyetiştirmede kendilerine has bir sistem geliştirmelerinde etkili olmuştur. Bununyanında Kırgızlar kendi kültürlerini dış ülkelere tanıtmada ve yabancılarla ilişkilerindeatı simge olarak kullanmışlardır. Kırgızlardaki her bir uruu veya urukun kendine aittamgasını (damga) atlara vurması ve bu damganın atın mensup olduğu uruğu vebölgeyi göstermesi bunun önemli bir örneğidir.Belirtilen hususlar çerçevesinde Kırgızların hayatında hayvancılık önemli biryer tutuyordu. Kırgızların göçebe hayatına paralel olarak hayvancılığa dayalıekonomik faaliyeti içinde ilk başta at geliyordu. Konar – göçer Kırgızlar için atın budenli önemli olması, Kırgız ekonomik ve sosyal hayatında büyük yer tutmasına sebepolmuştur.Kırgız sosyo – kültürel ve ekonomik hayatında atın öneminin büyük olması,Kırgızların ata verdikleri değeri artırmış ve atla âdeta bütünleşen koşumlar, diğer Türk boylarında olduğu gibi Kırgız kültüründe de önemli yere sahip olmuştur. Atın bütünTürk boyları için hayati önem taşıması, çok eski dönemlerde at koşum kültürününoluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca, günümüzde birbirlerinden çok uzakolan Türk boylarında at koşumlarını oluşturan öğeler, tarihe ve coğrafyaya meydanokurcasına hemen hemen aynı isimle anılır olmuştur.Elde edilen yazılı kaynakların yanında, Kırgız kültür ve uygarlık tarihininönemli kaynaklarından bir olan sözlü kaynaklardan hareketle atın, Kırgız kültürününeski ve yeni dönemlerdeki yerini ve önemini anlamak mümkündür. Bu sözlüaraştırmalar üzerinde geniş boyutlarıyla herhangi bir inceleme yapılmamıştır. Oysa buaraştırmalar, Kırgızlardaki at kültürünün incelenmesindeki temel kaynaklar olarakbilinmektedir. Bu sebeple biz çalışmamızda sözlü kaynaklara da yer verdik. boylarında olduğu gibi Kırgız kültüründe de önemli yere sahip olmuştur. Atın bütünTürk boyları için hayati önem taşıması, çok eski dönemlerde at koşum kültürününoluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca, günümüzde birbirlerinden çok uzakolan Türk boylarında at koşumlarını oluşturan öğeler, tarihe ve coğrafyaya meydanokurcasına hemen hemen aynı isimle anılır olmuştur.Elde edilen yazılı kaynakların yanında, Kırgız kültür ve uygarlık tarihininönemli kaynaklarından bir olan sözlü kaynaklardan hareketle atın, Kırgız kültürününeski ve yeni dönemlerdeki yerini ve önemini anlamak mümkündür. Bu sözlüaraştırmalar üzerinde geniş boyutlarıyla herhangi bir inceleme yapılmamıştır. Oysa buaraştırmalar, Kırgızlardaki at kültürünün incelenmesindeki temel kaynaklar olarakbilinmektedir. Bu sebeple biz çalışmamızda sözlü kaynaklara da yer verdik.boylarında olduğu gibi Kırgız kültüründe de önemli yere sahip olmuştur. Atın bütünTürk boyları için hayati önem taşıması, çok eski dönemlerde at koşum kültürününoluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca, günümüzde birbirlerinden çok uzakolan Türk boylarında at koşumlarını oluşturan öğeler, tarihe ve coğrafyaya meydanokurcasına hemen hemen aynı isimle anılır olmuştur.Elde edilen yazılı kaynakların yanında, Kırgız kültür ve uygarlık tarihininönemli kaynaklarından bir olan sözlü kaynaklardan hareketle atın, Kırgız kültürününeski ve yeni dönemlerdeki yerini ve önemini anlamak mümkündür. Bu sözlüaraştırmalar üzerinde geniş boyutlarıyla herhangi bir inceleme yapılmamıştır. Oysa buaraştırmalar, Kırgızlardaki at kültürünün incelenmesindeki temel kaynaklar olarakbilinmektedir. Bu sebeple biz çalışmamızda sözlü kaynaklara da yer verdik.

It should be told that social, economical and cultural history of Kyrgyz peoplewas in generally based on riding nomadic life in ancient period. Its important toappreciate the place and function of horse and horse-breeding in Kyrgyz culture inorder to understand the cultural life of the Kyrgyz people. Because the horse plays agreat role in all spheres of Kyrgyz people's social life. The becoming of the horse asdomestic saddle horse gave rise to the important stage of Kyrgyz culture and The oral sources have not been deeply investigated yet. In fact oral sources arethe main sources in investigation on horse-breeding culture. Oral sources also havebeen used in this master's dissertation.civilization and was the constitutive step for new epoch. The Kyrgyz horse with itsspecial features as rapidity and steed fast its endurance in starvation and in mountainslet the Kyrgyz people spread widely. Being authority in the field of stock-breedingfrom ancient times they created their own system on horse-breeding. At the same timethe Kyrgyz people used the horse as a symbol when they represent their culture inrelationship with other countries.Every tribe put their own mark on horses in order to show their ownership.According to the aforesaid the stock-breeding was of great importance in the Kyrgyzpeople's life. The horse was the main source in nomadic life and realizing economicalactivity, which was based on stock-rising.Since the horse became important in social-cultural and economical life ofKyrgyz people, as well as Turkic people, they began to attach great importance tohorse's harness. That's why the harness culture had been appeared in ancient times inall Turkic tribes, even if they live further from each other nowadays. This fact can bean additional information for the history and geography. According to the currentwritten sources, oral sources which is one of the main sources about the history ofKyrgyz culture and civilization we can realize the importance of the horse in presentand ancient cultural life.