Eski Türkçe metinlerde geçen özel adlardaki bazı kelimelerin kültürel analizi

Abstract

Eserde Köktürk harfli yazıtlarda ve Eski Uygurca metinlerde geçen özeladlardaki bazı isim ve sıfatlar taranarak bu ad ve sıfatların kültürel analizi üzerindeçalışıldı. Özellikle bazı sıfatların zamanla isme dönüşerek kullanıldığı görüldü. Aynıadın başka bir adda unvan olarak kullanıldığına şahit olundu. Kağanlar Gök Tanrıdanaldıkları `kut` sayesinde hem ülkeyi yönetmişler, hem de kendilerini yücelticiunvanlara layık görülmüşlerdir. Adların insan karakteri ve fiziki görüntüleriyle ilişkiliolduğunu, genelde toplumda yönetici, savaşçı kişilerin daha çok unvan taşıdıklarıbilgisine ulaşıldı. Siyasi istikrarsızlıkların olduğu dönemlerde halkın, çocuklarına`devleti ve halkı bir araya getirip toparlayan töreyi hâkim kılan` anlamlarında adlarkoyduklarına şahit olundu. Özellikle kadınların temiz, iffetli ve soylu sözcükleriyleövülmesi için onlara bu anlamlara gelen sıfatların unvan olarak verildiğine şahit olundu.Kafesoğlu'nun ifade ettiğine göre, Eski Türk halklarında herkesin kadın erkek farketmeksizin savaşa her an hazır oldukları bilgisine ulaşıldı. Adlardan ve sıfatlardanhareketle o yüzyıllarda halkın hayat görüşü, sosyal yaşantısı, dini inanışları ile ilgiliipuçlarına ulaşıldı.

In this study you'll find the culturel analysis of some words which are in the propernames scanned and created from monuments which are written in Uighur textsand inscriptions written in Göktürk alphabets . We saw that some of the adjectivesused over time transformed into particular name. We witnessed the use of thesame name as the title of another name. As Kagans received `kut` from Sky God notonly directed country but also honored with the honorific titles. We understand thatБул илимий изилдөөдө Көктүрк жазма эстеликтеринде жана Байыркыуйгурча тексттерде кездешкен энчилүү аттардагы айрым зат жана сын атоочторчыгарылып, бул зат жана сын атоочтордун лингвокультурологиялык анализиүстүндө илимий иш жүргүзүлдү. Айрыкча, кээ бир сын атоочтордун бара-бара затэнчилүү атка айланганы байкалды. Бир эле аттын башка атта титул катарыколдонулгандыгына күбө болдук. Кагандар «Көк теңирден» алган «куттун»кадыры менен өлкөнү да башкарышкан, ошол эле учурда өзүлөрүн жогоркумартабада көрсөтүүчү титулга ылайык көрүшкөн. Адам аттарындагы сөздөрдүнадамдын кулк-мүнөзү жана физикалык жактан көрүнүшү менен байланыштууболгондугун, дегеле коомдо башкаруучу, салгылашуучу адамдардын көбүрөөктитулга ээ болгондугу маалым болду. Саясий туруксуздук өкүм сүргөн учурлардакалың эл балдарына «өлкөнү жана элди бириктирген төрө» маанисин бергенаттардын бергенине күбө болдук. Өзгөчө, аялдардын таза, акылмандык жанакайрымдуу (тектүү) сөздөрү менен макталуусу үчүн аларга бул маанилердиберген сын атоочтордун титул катары берилгенине күбө болдук. Кафесоглу белгилеп кеткендей, байыркы түрк элдеринде аял, эркек деп айырмаланбастан бүтбардыгы согушка даяр болгондуктары маалым болду. Зат жана сын атоочтораркылуу ошол кылымдарда элдердин жашоого болгон көз карашы, социалдыкжашоосу, диний ишенимдери менен байланыштуу багыт-маалыматтарга ээболдук.names and physical images of the human character is associated and, the administratorand warrior people carry more titles. We have witnessed that clean, chaste andnoble words had been given the women to the praise of them. When you read you'llwitness too. We can see that they are always ready for war, regardless of whether menand women in old Turkish countries. We can understand the opinion of the people aboutlife and religious beliefs in those centuries by names that are give