Жаштардын социалдык баалуулуктары жана алардын билим алуусуна таасири

Abstract

Бул изилдөө ишинин максаты - 9- жана 11-класстын окуучулары үчүн кесипти социалдык баалуулук катары мүнөздөгөн себептерди аныктоо менен бирге окуучулардын бул маанилүү чечимди чыгарууга болгон даярдыгын, билим алууну улантууда койгон пландарын, кайсы факторлор кесип тандоого таасир тийгизээрин, заманбап мектептерде жогорку класстын окуучуларын кесипке багыттоо иштеринин канчалык деңгээлде өткөрүлөөрүн аныктоо.Илимий изилдөө иши киришүү, үч бап, корутунду, сунуш, колдонулган адабияттардын тизмеси жана тиркеме бөлүмдөрүнөн турат.Киришүүдө изилдөө ишинин актуалдуулугу, проблемасы, объекти, предмети, максаты, милдеттери, гипотезасы аныкталып, изилдөө жүргүзүүдө колдонулган методдор, изилдөөнүн методологиялык негизи, изилдөөнүн популяциясы менен фокус группасы, изилдөө ишинин теориялык жана практикалык мааниси, түйүндүү түшүнүктөр берилген.Изилдөө ишинин популяциясын Бишкек шаары жана анын чет жакасында жайгашкан мектептерде билим алган жогорку класстын окуучулары түзөт, ал эми фокус группаны бул мектептердин ичинен кокусунан тандалып алынган 4 (төрт) мектепте: №10, №76, №88, Б. Бейшеналиева атындагы орто мектепте билим алган 126 сандагы окуучу (81- 9-класстын окуучусу, 45 - 11-класстын окуучусу) түзөт. Бул изилдөө ишинде теориялык изилдөө методдорунан темага тиешелүү болгон илимий адабияттарды анализдөө, баяндоо, анализ, синтез, салыштырма анализ методдору, ал эми эмпирикалык методдордон окуучулардын жеке ой-пикирин билүү үчүн анкета жүргүзүү, баарлашуу методдору колдонулду. Топтолгон материалдар SPSS for Windows 16.0 статистикалык программанын негизинде анализденип үлүштүк пайыз, Ki-Kare тести боюнча салыштырылып каралды жана чыккан натыйжалар диаграмма жана таблица түрүндө берилип, ага ылайык корутунду жасалды.Биринчи бапта «баалуулук» түшүнүгүнүн аныктамалары, классификациясы берилген. Экинчи бапта изилдөөбүздүн объектин түзгөн жогорку класстын окуучуларына таандык болгон куракка социо-психологиялык жактан мүнөздөмө берилген. Үчүнчү бапта анкета жүргүзүү аркылуу алынган маалымат анализденип, жыйынтыгы таблица жана диаграмма түрүндө берилип, салыштырма анализ жүргүзүлдү.Жогорку класстын окуучуларына жүргүзүлгөн анкетадан алынган жыйынтыктар азыркы окуучулар үчүн кесипти социалдык баалуулук катары аныктаган себептер жаш (класс) жана жыныстык өзгөчөлүктөргө ылайык айырмаланып тураарын, кесип тандоо ишмердүүлүгү канчалык жакындаган сайын окуучулар кошумча билим алууга умтулаары, окуучулардын басымдуу бөлүгү болочок кесипти өздөрүнүн шык-жөндөмдөрүнө ылайык тандаары жана бул чечимди чыгарууда жеке өзүнүн жана жакын чөйрөсүнүн, т.а. ата-энесинин оюн жетекчиликке алаары аныкталды. Мындан сырткары, жогорку класстын окуучулары кесиптерин так аныктай алышпай, ал эми мектепте кесипке багыт берүү иштери натыйжалуу жүргүзүлбөй келгени белгилүү болду. Алынган жыйынтыктарга ылайык бир катар сунуштар берилген.Түйүндүү түшүнүктөр: баалуулук, социалдык баалуулук, жогорку класстын окуучулары, кесип, кесип тандоо, мектепте кесип тандоого багыт берүү

Bu araştırmanın amacı – 9. ve 11. sınıf lise öğrencilerinin; mesleğin sosyal bir değer olarak tanımlanmasına neden olan sebepleri, öğrencilerin, meslek seçimiyle ilgili hazırlık düzeylerini, liseden sonra eğitimlerine nerede devam edeceklerine ilişkin planlarını, öğrencilerin meslek seçimini etkileyen faktörleri, öğrencilerin meslek seçimine yönlendirmek için okullarda ne gibi mesleki rehberlik faaliyetleri yapıldığını ortaya koymaktır.Araştırma; giriş, üç bölüm, sonuç ve öneriler, Kırgızca ve Türkçe özet, kaynakça ve ekler kısmından oluşmaktadır.Araştırmanın giriş kısmında, araştırmanın; aktüalitesi, amacı ve problemi, teorik ve pratik önemi, hipotezleri, araştırmada kullanılan yöntem ve teknikler, araştırmanın evren ve örneklemi, araştırmada kullanılan verilerin toplanması ve analizi ile tanımlardan oluşmaktadır.Araştırmanın evrenini, Bişkek şehri ve çevresindeki okullarda eğitim gören lise öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini; 10. okul, 76, okul, 88. okul ve B.Beyşenaliyeva adındaki okulda öğrenim gören 126 öğrenci (81 öğrenci - 9.sınıf, ve 45 öğrenci – 11.sınıf) oluşturmaktadır.Bu araştırmada; anket, literatür tarama, betimleme, açıklama, karşılaştırma, analiz, sentez, bireysel görüşme yöntem ve teknikleri uygulanmıştır. Araştırmada anket yolu ile elde edilen veriler; SPSS for Windows 16.0 istatistik programı ile analizi yapılmış, Bağımsız Ki-Kare testi ve frekans teknikleri ile çözümlenmiştir.Araştırmanın birinci bölümde «değer» kavramıyla ilgili teorik bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde, lise öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemleriyle ilgili sosyal ve psikolojik özelliklerine ilişkin bilgilere yer verilmiştir.Araştırmanın bulgular kısmında, anket yoluyla elde edilen verilerin analiz sonuçları tablolar halinde sunulmuş ve verilerin analiz sonuçları karşılaştırılarak yorumlanmıştır.Araştırmanın sonuç kısmında; lise öğrencileri için mesleğin sosyal bir değer olarak tanımlanmasına neden olan sebepler öğrencilerin; yaş (sınıf) ve cinsiyet değişkenlerine göre farklılık gösterdiği, meslek seçimi faaliyeti ne kadar yaklaşınca, o kadar öğrencilerin ek derslere, kurslara katılmaya olan istekleri arttığı, genellikle öğrencilerin meslek seçimini bireysel yeteneklerine göre yaptığını, öğrencilerin meslek seçiminde anne ve babanın etkisinin çok büyük olduğu ortaya konulmuştur. Bunun yanında öğrencilerin çoğunlukla, gelecekte hangi mesleği seçeceğini tam olarak belirlemediği, öğrencilerin meslek seçimi konusunda okullarda mesleki rehberlik faaliyetlerin yeterli düzeyde yapılmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre birtakım önerilerde bulunulmuştur.Anahtar sözcükler: Değer, Sosyal Değer, Lise Öğrencileri, Meslek Seçimi, Okulda Mesleki Rehberlik