Kur'an kıssaları bağlamında Hz. İbrahim ile Hz. Muhammed'in benzeyen yönleri

Abstract

Allah Teâla her ümmete; onları Allah‟a kulluğa çağıran ve onları sakındıran bir peygamber göndermiştir. Gönderilen bu peygamberlerin bazılarının isimleri Kur‟an‟da zikredilmiş, bazılarınınki ise zikredilmemiştir. Ayrıca tarih boyunca gönderilen peygamberlerin sayısı ile ilgili de farklı rivayetler vardır. Peygamberlerin serüvenlerinin birbirine benzemesi, muhatap olduğu kitlenin zaman-mekân farklılığı dışında, yapısal, ruhsal, sosyal ve davranışsal olarak benzerliklerinden kaynaklanmaktadır.Kur'an-ı Kerim'in muhtevasındaki önemli konulardan birisi peygamberler ve geçmişte yaşamış toplumlar ile bazı önemli tarihi olayları anlatan kıssalardır. Kapsam olarak kıssalar Kur‟an‟ın büyük bir bölümünü teşkil etmektedir. Kur‟an-ı Kerim‟de Hz. (Hazreti) Musa (a.s.) (aleyhisselâm)‟dan sonra en çok bahsi geçen ve Kur‟an‟da adına müstakil bir sure olan (14. sure) Hz. İbrahim (a.s.) dir. Âlemlere rahmet olarak gönderilen (Enbiya 21/107) ve adına müstakil bir sure olan (47. sure) Hz. Muhammed (s.a.v) ile Hz. İbrahim (a.s.)‟in hayatları karşılaştırıldığında bu iki Peygamberin hayatlarının birbirine benzediği görülmektedir. Çalışmamızda bu iki peygamberin benzeyen yönleri beş ana başlık altında toplanarak değerlendirilmeye çalışıldı.Çalışma `Giriş` bölümünden sonra kıssalarla ilgili genel bilgilerin verildiği Birinci Bölüm, her iki Peygamberin hayatlarının kısa bir şekilde anlatıldığı İkinci Bölüm ve her iki Peygamberin hayatlarının benzeyen yönlerinin ele alındığı Üçüncü Bölüm olarak tasnif edilmiştir. Çalışmanın ağırlığını da bu Üçüncü Bölüm oluşturmaktadır. Bu iki Peygamberin hayatının benzerlikleri kıssalar bağlamında ele alınacağı için birinci bölümde Kur‟an Kıssaları konusunda kısaca bilgi verildi. Daha sonra ikinci bölümde Hz. İbrahim ile Hz. Peygamberin hayatları kısaca değerlendirildi.`Kur‟an Kıssaları Bağlamında Hz. İbrahim ile Hz. Muhammed‟in Benzeyen Yönleri` isimli tez çalışmasında; daha önce çalışılmamış şekliyle her iki peygamberin hayatları Kur‟an kıssaları çerçevesinde ele alınıp karşılaştırma yapılarak benzeyen yönleri ayetler çerçevesinde değerlendirildi.Netice olarak Kur‟an‟da bu iki peygamberin vermiş olduğu mücadeleye yer verilmiş ve her ikisi de tüm inananlara örnek olarak gösterilmiştir. Yine bu vipeygamberlerin hayatlarında Allah Teâlâ‟ya nasıl yakarışta bulunulması gerektiğinin örnekleri de yer almaktadır.Hz. İbrahim ve Hz. Peygamberin hayatlarının Kur‟an‟da bahsi geçen yönleriyle birbirine benzeyen taraflarının çok olduğu görülmektedir. Zaten Hz. İbrahim‟in Hz. Peygambere soy bakımından en yakın peygamber olduğu bilinmektedir. Her iki peygamberin de puta kulluğun yaygın olduğu bir topluluğa gönderilmiş olmaları onların o toplumla mücadelesindeki benzerliklerin oluşmasına yol açtığını düşünüyoruz.Anahtar Sözcükler: Hz. İbrahim, Hz. Muhammed, Kıssa, Peygamber, Kur‟an.

Алла таала-тарыхта баардык коомго, өзүнө кулчулук кылууну жана анын тыюуларынан оолак турууну үйрөткөн пайгамбарларды жөнөтүп турган. Жогоруда аталган пайгамбарлардын бир тобунунун ысымы Кураны Керимде ачык түрдө айтылса, кээ бирөөлөрүнүн аты айтылган эмес. Мунун менен бирге тарыхта жашап өткөн пайгамбарлардын саны (эсеби) жөнүндө түрдүү пикирлер бар.Кураны Керимдеги маанилүү темаларын ичинде пайгамбарлар, тарыхта жашап өткөн коомдор, белгилүү окуялар тууралуу маалыматтарды тең бөлүшкөн икаялар орун алууда. Икаялар-Кураны Керимдин негизги бөлүгү болуп саналат. Кураны Керимде Аз. Мусадан (а.с.) кийин эң көп эскерилген жана бир сүрөгө аты ыйгарылган (14.Сүрө) пайгамбар Аз. Ибрахим (а.с.) пайгамбар деп эсептелет.Ааламдарга ырайым катары жөнөтүлгөн жана анын аты да өзүнчө бир сүрөгө ыйгарылган Аз. Мухаммад (с.а.в.) пайгамбар менен Аз. Ибрахим (с.а.в.) пайгамбардын өмүр таржымалына көз чаптырчу болсок, экөөнүн басып өткөн жолу окшош экендигине күбөө болобуз. Бул эмгегибизде жогорудагы эки пайгамбардын окшоштук жактарын-негизинен 5 теманын тегерегинде алып кароого аракет кылдык.Пайгамбарлардын озуйпаларынын бир бирине окшоштугу, жөнөтүлгөн коом, географиялык айырма, убакыт айырмасынан сырткары физикалык түзүлүшү, руханий жагы, жашоо эрежелери жагынан баары бирбирине окшоштугунда жатат.Бул эмгек `Киришүү` бөлүмүнөн кийин Куранда орун алган икаялар жөнүндө кеңири маалымат 1-Бөлүмдө, жогоруда айтылган эки пайгамбардын кыскача өмүр таржымаалы 2-Бөлүмдө, эки пайгамбардын жашоо эрежелери 3-Бөлүмдө иштелмекчи жана негизги бөлүм үчүнчү бөлүм болуп саналат.Бул эки пайгамбардын окшоштук жактары Курандагы икаяалардын негизинде изилдене тургандыгынан, Биринчи Бөлүмдө Куран икаялары viiiтуурасында кыскача кеп козголду. Андан кийинки Экинчи Бөлүмдө бул эки пайгамбардын өмүр таржымаалы кыскача каралып чыкты.`Курандагы Окуялар Боюнча Азирети Ибрахим Менен Азирети Мухаммеддин Окшоштук Жактары`-аттуу бул эмгегибизде, мындан мурда изилденбеген тарабы максат кылынып, Куран икаялары негизинде жогорудагы эки пайгамбардын окшоштук жактары толук изилденди.Натыйжада, Куранда аты аталган бул эки пайгамбар жекече жашоосунда дин үчүн эбегейсиз мээнеттер кылышкандыны жана инсаниятка үлгү катары көрсөтүлгөндүгү жөнүндө тыянак чыгарылды.Аз. Ибрахим (а.с.) пайгамбар менен Аз. Мухаммед (с.а.в.) пайгамбардын ортосундагы окшоштук Куранда бир топ жактан каралып чыккан. Аз. Ибрахим пайгамбардын санжыра-уруу (шажара) жагынан Аз. Мухаммед (с.а.в.) пайгамбарга эң жакын пайгамбар экендиги маалым. Бул эки пайгамбардын-Алла тааладан башка заттарга сыйынуу күч коомго жөнөтүлүшүнөн улам, ыйман (дин) багытындагы аткарган иш аракеттиринин окшоштугуна себеп болгонун белгилей кетүүбүз зарыл.Түйүндүү Түшүнүктөр: Аз. Ибрахим, Аз. Мухаммед, Икая, Пайгамбар, Куран.