XVI-XVIII кылымдардагы фарсча жана түркчө тарыхый булактар боюнча кыргыздар менен борбордук азия элдеринин этникалык байланыштары

Abstract

Bu çalışmada Muhammed Haydar'ın `Tarih-i Raşidi`, Zahiriddin Muhammed Babur'un `Babur-name`, Sayf ad-Din Ahsikendi'nin `Macmu at – Tavarih`, Şah Mahmud bin Mirza Fazil Çuras'ın `Hronika (Tavarih)`, Muhammed Sadık Kaşgari'nin `Tazkira-i Hocagan` ve `Tazkira-i Azizan` eserlerinde anılan Mogolistan devletinde yaşayan boylar, onların yaşadıkları bölgeler, hangi tarihi olayda isminin anıldığı ve bugünkü Kırgız boyları ile etnil işişkisi incelenmiştir.Tez – Giriş, Üç Bölüm, Sonuç, Kaynaklar Listesi ve Eklerden oluşmaktadır.Tezin Giriş kısmında kaleme aldığımız konunun güncelliği, amacı, işlenecek konuları, tarihi kaynakları, araştırma metodolojisi, bilimsel ve pratik önemi, Konunun coğrafi kapsamı, kronolojik sınırları ve bilime kazandırılan yeniliği hakkında bigiler kaleme alındı.Çalışmanın birinci bölümünde Mogolistan ve orada yaşayan boyların etnik tarihi ile ilgili bugüne kadar yapılmış olan bilimsel çalışmalardan bahsedilmektedir.Çalışmanın ikinci bölümünde ise XVI- XVIII yüzyıllardakki Farsça ve Türkçe yerel tarihi kaynaklara göre Mogolistan, yani Çağatay Ulusunda yaşayan boyların etnik bileşimi tespit edilmiştir ve genel analiz yapılmıştır.Çalışmanın üçüncü bölümünde ise XVI- XVIII yüzyıllardaki tarihi kaynaklarda ismi geçen Mogolistandaki boylar ile Kırgız boyları arasındaki etnik ilişkiler ve Kırgız halkının oluşumundaki yerine değinilmiştir.

Аталган диссертацияда Мухаммад Хайдардын `Тарих-и Рашиди`, Захириддин Мухаммед Бабурдун `Бабур – наме`, Сайф ад –Дин Ахсикендинин `Мажму ат-Таварих`, Шах Махмуд бин Мирза Фазил Чурастын `Хроника`, аноним автордун `Тарих-и Кашгар`, Мухаммад Садык Кашгаринин `Тазкира-и Ходжаган` жана `Тазкира-и Азизан` эмгектеринде эскерилген Моголистандын уруулары, алардын локациясы, кайсы окуяга байланыштуу эскерилгендиги, ал уруулардын Моголистан мамлекетинде кайсыл канатында орун алгандыгы жана бүгүнкү күндө кыргыз урууларынын ичинен кайсыларынын арасында ысымдарынын сакталып калгандыгы изилденди.Диссертациянын киришүү бөлүмүндө теманын актуалдуулугу, максаты, милдеттери, тарыхый булактары, изилдөө методологиясы, илимий-практикалык мааниси, теманын географиялык алкагы, хронологиялык чеги жана илимге киргизген жаңылыгы тууралуу маалыматтар орун алды.Диссертациянын биринчи бөлүмүндө Моголистан жана анын этникалык тарыхы боюнча буга чейин изилденген илимий эмгектерден сөз болот.Диссертациянын экинчи бөлүмүндө XVI- XVIII кылымдардагы фарсча жана түркчө жергиликтүү тарыхый булактар боюнча Моголистанда (Чагатай улусунда) жашаган уруулардын этникалык курамы такталып, жалпы анализ кылынды.Диссертациянын үчүнчү бөлүмүндө XVI- XVIII кылымдардагы тарыхый булактарда эскерилген Моголистандык уруулар менен кыргыз урууларынын viортосундагы этникалык байланыштар жана алардын кыргыз элинин калыптанышындагы орду каралды.Ачкыч сөздөр: Моголистан, фарсча жана түркчө тарыхый булактар, `Тарих-и Рашиди`, `Хроника`, `Бабур-наме`, `Маджму ат-Таварих`, `Тарих-и Кашгар`, `Тазкира-и Ходжаган`, `Тазкира-и Азизан`, кыргыз уруулары, этникалык байланыш.